نقش قطام در ترور امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قطام،
امام علی (علیه‌السّلام)،
پرسش: قطام در شهادت حضرت علی (علیه‌السّلام) چه نقشی داشت؟
پاسخ اجمالی: ظاهراً اصل وجود قطام و نقش او در توطئه ترور امام (علیه‌السّلام) غیرقابل انکار است ولی در داستان‌پردازی‌هایی که در برخی کتب انجام شده افراط و تفریط زیادی دیده می‌شود.
در مورد نقش قطام در قتل امام (علیه‌السّلام) مورّخان دچار افراط و تفریط شده‌اند. برخی نقش او را در این ماجرا پر رنگ کرده‌اند. شاید نخستین تاریخ‌نویسی که داستان قطام را در توطئه قتل امام (علیه‌السّلام) بزرگ کرد،
ابن‌اعثم بود.
علامه مجلسی نیز این داستان را از کتابی ناشناخته به صورت یک رُمان عشقی نقل کرده است. همین داستان، هنگامی که به دست
جُرجی زیدان (داستان نویس مسیحی عرب) می‌افتد، شاخ و برگ‌های فراوانی پیدا می‌کند. در مقابل، برخی از محقّقان معاصر با اشاره به ایرادات و تناقضاتی در این داستان، اصل وجود چنین ماجرایی را در قتل امام (علیه‌السّلام) زیر سؤال برده‌اند.
به نظر می‌رسد که اصل وجود قطام و نقش او در توطئه ترور امام (علیه‌السّلام) غیرقابل انکار است؛ چنان‌که داستان پردازی‌هایی که در این زمینه در
الفتوح ابن‌اعثمو
بحارالانوار و نوشته جرجی زیدان
آمده نیز غیر واقعی است.
مؤلّفان مصادر کهن، مانند:
الطبقات الکبری (م ۲۳۰ ق)،
الامامة والسیاسة (م ۲۷۶ ق)،
انساب الاشراف (م ۲۷۹ ق)،
الاخبار الطوال (م ۲۸۲ ق)،
الکامل مبرَّد (م ۲۸۵ ق)،
تاریخ الطبری (م ۳۱۰ ق)،
الفتوح (م ۳۱۴ ق)
مُرُوج الذّهب (م ۳۴۶ ق) و
مقاتل الطالبیین (م ۳۵۶ ق) بر نقش زنی به نام «قطام» که پدر و برادر، و در بعضی از متون عمویش، در
جنگ نهروان کشته شده بودند و از این جهت، کینه امام (علیه‌السّلام) را به دل داشت، در توطئه قتل امام (علیه‌السّلام) و ارتباط او با
ابن‌ملجم، اتّفاق دارند. بنا‌بر‌این، به آسانی نمی‌توان اصل داستان را انکار کرد؛ امّا چگونگی آن، قابل تشکیک است و آنچه در‌این‌باره به صورت یک رُمان آمده، قطعاً باطل است.
شاید نزدیک‌ترین گزارش به واقع، متن انساب الاشراف و الامامة والسیاسة باشد که در آن آمده:
ابن‌ملجم] به
کوفه آمد و کار خود را پنهان داشت و با زنی به نام قُطام دختر علقمه (که از
خوارج بود و علی (علیه‌السّلام) در جنگ با خوارج، برادرش را کشته بود) ازدواج کرد. ازدواج با او به این شرط بود که علی (علیه‌السّلام) را به قتل برساند. مدّتی نزد او ماند. روزی قطام به او (که پنهان می‌زیست) گفت: مدّتی طولانی است که دوست‌داری نزد خانواده‌ات بمانی و از کاری که به خاطر آن آمده‌ای، چشم پوشیده‌ای! گفت: با یاران خودم وقتی را قرار گذاشته‌ام که از آن فرا نخواهم رفت.
سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «نقش قطام در ترور امام علی» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۸/۱۵.
