نقش انسان در ابتلا به بیماری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بیماری،
کرونا،
لوح محو و اثبات.
پرسش: مگر همه چیز مقدر نشده است (قُلْ لَنْ یصیبَنا اِلاَّ ما کتَبَ اللَّهُ لَنا)؟ پس چرا این قدر نگران بیمار شدن یا نشدن هستیم؟! اگر قرار است بیماری بگیرم، پس می‌گیرم و اگر هم نه پس نمی‌گیرم! دقیقاً من چقدر مؤثرم در این که سرنوشتم چطوری نوشته بشود؟ چون آدم‌هایی را دیدم که هر قدر تلاش کردند بیماری کرونا نگیرند، اما بازهم گرفتند و مردند!
پاسخ اجمالی: تمام مقدرات زندگی انسان‌ها در لوح محو و اثبات وجود دارد و بر اساس عواملی قابل تغییر و تبدیل است اما زمانی که به مرحله قضا رسید دیگر قابل تغییر نیست. از‌این‌رو اگر کسی از ابتدا
اجل حتمی او مرگ بر اساس بیماری کرونا بود و این اجل به مرحله قضا رسید (که البته طبیعتاً بسیار محدود است و از حوزه علم و آگاهی ما خارج است) باید تایید کرد که قطعاً چنین مرگی واقع خواهد شد؛ اما ازآنجایی که نمی‌دانیم اکنون، مرگ بر اساس این ویروس، از نوع
قضای الهی و اجل حتمی و قطعی ما است یا از نوع مقدراتی است که قابل تغییر است، پس تا جایی که ممکن است باید بکوشیم با حفظ آرامش و رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و
توکل به خداوند، خود و خانواده خویش را از گزند این ویروس حفظ کنیم و در صورت ابتلا، تمام همت خود را صرف درمان و مراقبت از خود و بیماران کنیم.
قضا و قدر از
مسلمات قرآنی است که گاهی آن را به شیوه‌ای تفسیر می‌کنند که گویی آدمی اختیاری در تعیین سرنوشت خودش ندارد و تمامی حوادث خارج از اختیار او است و او هیچ نقشی در پیشگیری یا درمان و رهایی از بیماری ندارد. در ادامه، با ارائه نکاتی مشخص می‌شود که این تفسیر از
قضا و قدر نادرست است:
بله همه چیز از طرف خدا مقدر شده است و همه تقدیرات توسط خداوند خلق شده است اما این انسان است که در هر عملی یکی از آن مقدرات را به مرحله قضا و حتمیت درمی‌آورد و آن فعل در خارج ایجاد می‌شود.
توضیح بیشتر اینکه در مورد قضای الهی که در عرف از آن به سرنوشت و قسمت تعبیر می‌شود اصولاً دو تفسیر وجود دارد:
بنابر تفسیر نخست، سرنوشت هر کس از روز نخست، بدون اطلاع و حضور او، از طرف خداوند تعیین شده؛ بنابراین هر کس با سرنوشت معینی از مادر متولد می‌شود که قابل دگرگونی نیست. هر انسانی نصیب و قسمتی دارد که ناچار باید به آن برسد. چه بخواهد و چه نخواهد، و کوشش‌ها برای تغییر سرنوشت بیهوده است.
بررسی منابع اسلامی نشان می‌دهد این تفسیر مورد تایید اسلام نیست. قبول و پذیرش آن، تمام مفاهیم مسلّم اسلامی از قبیل:
تکلیف،
جهاد، سعی و کوشش و استقامت و غیره را به هم می‌ریزد. استاد
شهید مطهری می‌فرمایند: «اگر مقصود از سرنوشت و قضا و قدر الهی، انکار اسباب و مسببات و از آن جمله قوه و نیرو و اراده و اختیار بشر است، چنین قضا و قدر و سرنوشتی وجود ندارد و نمی‌تواند وجود داشته باشد».
تفسیر دوم، نقش انسان را در تعیین سرنوشت زندگی او می‌پذیرد. در این تفسیر، نقش انسان نه تنها مغایر با سرنوشت نیست، بلکه جزئی از همان سرنوشت است. در سرنوشت انسان چنین نقش بسته است که او سرنوشت خویش را خودش را تعیین نماید. درواقع، اختیار داشتن انسان جزئی از قضای حتمی خدا است و این همان معنای درست سرنوشت است. از‌این‌منظر، هم ابتلا به ویروس کرونا به دلیل عدم رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و هم عدم ابتلای به این ویروس بجهت خود مراقبتی درست، در همه انسان‌ها ممکن و مقدر است تا این که انسان به واسطه سبک زندگی و انتخاب‌هایش، یکی را محقق سازد و حتمیت ببخشد.
البته این امکان نیز وجود دارد که برخی از افراد بسیار محدود و معدود نیز چون اجلشان حتمی شده به بیماری مبتلا شوند حتی اگر تمام تلاش خود را برای عدم ابتلا انجام داده باشد.
توضیح بیشتر اینکه در روایات از دو لوح در حوزه مقدرات انسان نام برده شده است: لوح محفوظ و لوح محو و اثبات. در اصطلاح، لوح محفوظ همان قضای الهی است که همه حوادث به قلم الهی به ثبت رسیده است. کسی جز خداوند از آن آگاهی ندارد. هر چه در این لوح نگاشته شود، تغییر نمی‌کند، به‌طور مثال هر یک از انسان‌ها دارای اجل حتمی هستند که به هیچ عنوان قابل تاخیر و تقدیم نیست.
اما لوح محو و اثبات قابل تغییر و تبدّل است، به‌طور مثال اجلّ معلّقی مثل مرگ بر اثر بیماری کرونا وجود دارد، لکن این اجل به سبب رعایت بهداشت فردی و یا
دعا،
صدقه یا کار خیر قابل تاخیر افتادن است، همان‌طور که در روایات وارد شده و یا اینکه به خاطر کارهای سوء مثل
عاق والدین و
قطع رحم جلو می‌افتد.
بر این اساس تمام تقدیرات زندگی انسان‌ها در لوح محو و اثبات وجود دارد و بر اساس عواملی قابل تغییر و تبدیل است اما زمانی که به مرحله قضا رسید دیگر قابل تغییر نیست.
اگر کسی از ابتدا اجل حتمی او مرگ بر اساس بیماری کرونا مقدر شده بود که البته طبیعتاً بسیار محدود است، باید تایید کرد که قطعاً واقع خواهد شد و هیچ کس را گریزی از آن نیست؛ اما از آنجایی که نمی‌دانیم اکنون، مرگ بر اساس این ویروس، از نوع قضای الهی و اجل حتمی و قطعی ما است یا از نوع مقدراتی است که قابل تغییر است، پس تا جایی که ممکن است باید بکوشیم با حفظ آرامش و رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و توکل به خداوند، خود و خانواده خویش را از گزند این ویروس حفظ کنیم.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «نقش انسان در ابتلا به بیماری» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۳۱.
