نزول قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نزول قرآن.
پرسش: در چه سالی نزول قرآن به پایان رسید؟
پاسخ: برای پاسخ به این سؤال باید ابتدا مشخص شود، چه آیه و یا چه سوره‌ای آخرین آیه و یا
سوره بوده است که با نزول آن، نزول
قرآن نیز به پیان رسیده باشد؟ در روایات، سوره‌های متعددی به‌عنوان آخرین سوره معرفی شده‌اند؛ از جمله:
در بعضی از
روایات منقول از
اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ آمده است که آخرین سوره‌ای که بر پیامبر نازل شد،
سوره نصر است.
در این سوره
بشارت به
پیروزی مطلق
شریعت داده شده که پایه‌های آن استوار و مستحکم گشته است و گروه‌گروه مردم آن را پذیرفته‌اند.
با نزول این سوره،
صحابه خرسند شدند؛ زیرا پیروزی مطلق
اسلام بر
کفر و
تثبیت و استحکام پایه‌های
دین را بشارت می‌داد؛ ولی
عباس عموی
پیامبر از نزول این سوره سخت غمناک گردید و گریان شد. پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ به او فرمود:"ای عمو چرا گریانی؟ گفت:به گمانم از پایان کار تو خبر می‌دهد.
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ فرمود: همان‌گونه است که گمان برده‌ای". پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ دو سال پس از آن
رحلت فرمودند.
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود:"آخرین سوره، سوره
إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْح است".
از
ابن عباس نیز روایت شده است که آخرین سوره،
سوره نصر است.
در روایات دیگری آمده است که آخرین سوره، سوره
برائت است که آیات نخستین آن در سال نهم
هجرت نازل شد و
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ
امام علی ـ علیه‌السلام ـ را فرستاد تا آن را بر جمع
مشرکان بخواند.
در بسیاری از
روایات آمده است:آخرین آیه که بر پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ نازل شد آیه:"
وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فیهِ إِلَی اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّی کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُون. بود که
جبرئیل آن را نازل کرد و گفت:آن را در میانه آیه
ربا و آیه
دین (پس از آیه شماره ۲۸۰) از
سوره بقره قرار دهد و پس از آن پیامبر بیش از ۲۱ روز و بنابر قولی ۷ روز ادامه
حیات نداد.
احمد بن ابی‌یعقوب مشهور به ابن واضح یعقوبی (متوفای سال‌های پس از ۲۹۲) در
تاریخ خود چنین آورده است: گفته‌اند که آخرین آیه نازل شده بر پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ این آیه بود:"
الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دینا "،
سپس در ادامه می‌گوید:و همین گفتار نزد ما صحیح و استوار است و نزول آن در روز نصب مولی
امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب ـ علیه‌السلام ـ در
غدیر خم بوده است".
آری سوره نصر پیش از سوره برائت نازل شده است؛ زیرا سوره نصر در سال
فتح مکه (عام الفتح) که سال هشتم هجرت بود، نازل گردیده و سوره برائت پس از
فتح . بنابراین،راه جمع میان این روایات بدین‌گونه است که بگوییم:آخرین سوره کامل
سوره نصر است و آخرین سوره به اعتبار آیات نخستین آن،
سوره برائت است.
اما آیه "وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فیهِ إِلَی اللَّهِ..."،
طبق روایت ماوردی در منا در سال
حجة الوداع نازل گردید؛
بنابراین نمی‌تواند آخرین آیه باشد؛ زیرا آیه "اکمال" پس از بازگشت
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ از حجة الوداع در غدیر خم بین راه نازل شده است.
در نتیجه می‌توان گقت که، نظریه ابن واضح یعقوبی صحیح‌تر است؛ زیرا سوره برائت، پس از فتح
مکه ، در سال نهم هجرت و سوره
مائده در سال دهم هجرت (سال حجة الوداع) نازل شده است. علاوه بر آن، سوره مائده مشتمل بر یک سری
احکام است که پایان
جنگ و استقرار اسلام را می‌رساند. به‌ویژه آیه "اکمال" که از پایان کار
رسالت خبر می‌دهد و با آخرین آیه در آخرین سوره تناسب دارد.
پس صحیح آن است که بگوییم آخرین سوره کاملی که بر پیامبر نازل شد، سوره مبارکه نصر است که در
عام الفتح نازل شد، ولی آخرین آیه‌ای که نازل شد و پایان کار رسالت را خبر می‌دهد، آیه اکمال است. گرچه ممکن است به اعتبار
آیات الاحکام ، آخرین آیه:"وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فیهِ إِلَی اللَّهِ"،
باشد که در
سوره بقره ضبط و ثبت شده است.
با توجه به این مطلب
نزول قرآن در سال دهم هجری (حجة الوداع) به پایان رسید.
پایگاه اسلام کوئیست.
