مهدویت‌نگاری در قرن دهم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مهدویت،
امام زمان (علیه‌السلام)،
ظهور امام زمان (علیه‌السلام)،
رجعت.
پرسش: در قرن دهم چه کتابهایی در مورد مهدویت به نگارش در آمده است؟
پاسخ:
در طول یک قرن بسیاری از
علمای اهل سنت و
شیعه در مورد
امام زمان و
رجعت و ظهور و مسائل مربوط به حضرتش کتاب‌ها و نوشته‌هایی داشته‌اند که در این مقاله به تعدادی از آنها که هم موجود و مفقود هستند اشاره‌ای خواهیم داشت.
القناعة فیما تحسن الاحاطة به من اشراط الساعة، ابوالخیر محمّد بن عبدالرحمن سخاوی (م ۹۰۲ ق).
این کتاب در سال ۱۴۰۶ ق در مکتبة القرآن قاهره به چاپ رسیده است. کتاب، با نام ارتقاء الغرف نیز معرفی شده است.
سخاوی از مشایخ
صوفیه و از
علمای اهل سنّت است.
نزول عیسی بن مریم آخر الزمان، این کتاب در سال ۱۹۸۵ م در بیروت از سوی دار الکتب العلمیه به چاپ رسیده است.
رسالة فی رد من انکر ان عیسی اذ انزل یصلی خلف المهدی صلاة الصبح، این کتاب، نسخه خطّی‌ای در کتاب‌خانه
مسجد الحرام به شماره ۵۹ دارد و در کتاب الحاوی للفتاوی
سیوطی در پایان رسالة الاعلام بحکم عیسی به چاپ رسیده است.
ظهور المهدی، دو نسخه خطّی در کتاب‌خانه‌های استانبول با عنوان رسالة فی ظهور المهدی و رسالة ظهورات المهدی وجود دارد.
الکشف عن مجاوزة هذه الامّة الالف، این رساله در ضمن رساله‌های سیوطی در الحاوی للفتاوی
بارها به چاپ رسیده و نیز به صورت مستقل به چاپ رسیده است و از
ظهور مهدی (علیه‌السلام)،
خروج سفیانی،
نزول عیسی و کشته شدن دجّال سخن گفته است و نسخه‌های فراوانی در کتاب‌خانه‌های ترکیه دارد.
سیوطی در این رساله اثبات می‌کند که روزگار امّت
پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله) از هزار سال تجاوز می‌کند؛ ولی به هزار و پانصد سال نمی‌رسد. از این اثر نسخه‌های نیز در کتاب‌خانه آیة‌اللَّه مرعشی قم به شماره ۷/۲۱۰۲، ۷/۸۳۵۸ و ۱۱/۲۷۷۹ وجود دارد.
العرف الوردی فی اخبار المهدی، این کتاب، بارها به چاپ رسیده و چاپ اخیر آن از سوی «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی» در ایران بوده است. همچنین در مجموعه الحاوی للفتاوی سیوطی
انتشار یافته است. نسخه‌های متعدّد در کتاب‌خانه‌های ترکیه دارد. سیوطی در این کتاب، الاربعون حدیثاً فی المهدی ابونعیم را تلخیص کرده و احادیثی نیز بر آن افزوده است.
این کتاب، دارای ۲۲۵ حدیث است. کتاب، تبویب و فصل‌بندی ندارد. این روایت‌ها حاوی این مضامین است: المهدی منّا اهل البیت، المهدی من عترتی، شمایل و خصال مهدی، و
دجّال.
رسالة فی علامات المهدی، این کتاب، نسخه‌ای در کتاب‌خانه مسجد الحرام (به شماره ۳۴) دارد.
این آثار، همگی از جلال‌الدین سیوطی (م ۹۱۱ ق) هستند.
وی از محدّثان پُر تالیف
اهل سنّت و از مشایخ صوفیّه در قرن دهم است.
تلخیص البیان فی علامات مهدی آخر الزمان، ابن کمال باش حنفی (م ۹۴۰ ق).
این کتاب، نسخه‌های متعدّد در کتاب‌خانه عاشر افندی ترکیه به شماره ۴۴۶ و کتاب‌خانه عارف حکمت مدینه به شماره ۶۲/۷۲۲۴۰ - ق دارد.
القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر، احمد بن محمّد بن حجر هیثمی (م ۹۷۴ ق).
این کتاب، نسخه‌های متعدد و چاپ‌های گوناگون دارد و به ترکی نیز ترجمه شده است.
کتاب دارای یک مقدّمه و سه فصل و یک خاتمه است.در مقدّمه، بر تواتر احادیث مهدویت تصریح دارد. در فصل اوّل، ۶۳ حدیث از پیامبر اکرم (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله)، در فصل دوم، ۳۹ حدیث از
صحابه، و در فصل سوم، ۵۶ حدیث از
تابعان آورده است. خاتمه نیز حاوی مباحث گوناگونی در موضوع
مهدویت است.
این کتاب، با عنوان علامات المهدی المنتظر، در قاهره، توسط مکتبة القرآن نیز به چاپ رسیده است. نسخه‌هایی از این کتاب در قم در کتاب‌خانه مدرسه حجازی‌ها، به شماره ۱۱۳/۵۹/۸۸۹۳ و در کتاب‌خانه محقّق طباطبایی، تصویری به شماره ۱۱۶ موجود است.
وی از عالمان پُر اثر اهل سنّت است.
رسالة فی المهدی، دارای نسخه‌های خطّی در کتاب‌خانه آیة‌اللَّه مرعشی به شماره ۵۲۴ و گنج بخش پاکستان به شماره ۸۱۲ است.
البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان این کتاب، نسخه‌های فراوان داشته و چندین نوبت نیز چاپ شده است.
کتاب در یک مقدّمه و سیزده باب و یک خاتمه، سامان داده شده است و منابع آن العرف الوردی فی اخبار المهدی سیوطی و عقد الدرر ابوبدر یوسف شافعی و جمع الجوامع سیوطی است. نسخه‌ای از آن در کتاب‌خانه
مسجد اعظم قم به شماره ۶۳۶ و نسخه دیگری در کتاب‌خانه آیة‌اللَّه مرعشی، به شماره ۵۲۳۴ موجود است.
تلخیص البیان فی اخبار مهدی آخر الزمان این کتاب نیز نسخه‌های متعدد دارد و در سال ۱۴۰۱ ق، در قم به چاپ رسیده است.
احوال مهدی آخر الزمان این کتاب در کتاب‌خانه آیة‌اللَّه مرعشی، نسخه‌ای به شماره ۵۲۴ و ۹۲۱۵ دارد. کتاب شامل شصت حدیث همراه با ترجمه فارسی آن است. نسخه‌ای از آن نیز در کتاب‌خانه گنج بخش پاکستان به شماره ۱۸۱۲ است.
این چهار اثر، از علاءالدین علی بن حسام الدین متّقی هندی (م ۹۷۵ ق) است.
وی از محدّثان اهل سنّت است.
درّ التمام فی تاریخ خروج المهدی.
حدیث «الائمة من بعدی بعدد نقباء بنی‌اسرائیل».
رسالة فی علائم الظهور مؤلف، مطالبی را که در کتب علمای هند درباره علائم ظهور دیده، در این اثر آورده است.
رسالة فی ظهور المهدی مطالب کوتاهی درباره چگونگی ظهور حضرت مهدی (علیه‌السّلام) است.
رسالة جفر الکبیر فی تعیین ظهور المهدی (علیه‌السلام) مؤلّف در این رساله، سال ظهور حجّت (علیه‌السّلام) را با استفاده از
جفر کبیر سال ۱۲۰۰ ق مشخص کرده است.
این پنج رساله، همگی از محمّد بن پاینده ساوجی به خط مؤلّف در کاشان و به سال ۹۷۹ ق کتابت شده است.
نویسنده، شیعی مذهب است؛ ولی درباره وی اطلاعات بیشتری در منابع نیامده است.
النجم الثاقب فی بیان ان المهدی من اولاد علی بن ابی‌طالب، شمس‌الدین محمّد بن محمّد بن عبدالرحمان بن علی بهنسی عقیلی خلوتی شافعی (م ۱۰۰۱ ق).
دارای نسخه‌های خطّی متعدّد است.
نویسنده از سنّیان شافعی مذهب و از مشایخ صوفیّه است.
۱. البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان،
جلال‌الدین سیوطی (م ۹۱۱ ق). وی از محدّثان اهل سنّت و از مشایخ صوفیه است.
۲. اثبات الرجعة، علی بن حسین بن عبد العالی (م ۹۴۰ ق).
نسخه خطّی‌ای در کتاب‌خانه راجه فیض آباد دارد.
مؤلف، از عالمان شیعی است.
۳. رسالة فی الغیبة.
۴. المُهدی الی ما ورد فی المَهدی.
این دو اثر، از شمس الدین محمّد بن طولول دمشقی (م ۹۵۳ ق) است.
وی از مورّخان و فقیهان حنفی مذهب است.
۵. اثبات الرجعة،
شرف‌الدین یحیی بحرانی (ق ۱۰ ق).
نویسنده از شاگردان
محقّق کرکی و از عالمان شیعی است.
۶. اثبات وجود صاحب الزمان و غیبته و مصالح الغیبة،
سیّدشمس‌الدین محمّد بن امیر اسداللَّه شوشتری (ق ۱۰ ق).
از عالمان شیعی و شاگردان
محقّق ثانی است.
۷. ذکر القائم وغیبته،
حرز بن علی بن حسین شناطیری (ق ۱۰ ق).
اطلاعی از وی به دست نیامد.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مهدویت‌نگاری در قرن دهم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۸.
