مصونیت مطلق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عصمت،
تقوا،
یقین، معصوم.
پرسش: ملکه عصمت، پس از مدّتی تلاش و
تقویت اراده و گذر از مرتبه تقوا و وصول به مرتبه «یقین» حاصل می‌شود و پیش از آن وجود ندارد، اما چگونه است که
معصومان (علیه‌السّلام)، پیش از
سنّ بلوغ هم
معصوم بوده‌اند؟
پاسخ این اشکال در روایات اسلامی ذکر گردیده که خلاصه آن، چنین است: حسن انتخاب انسان در
نظام آفرینش، در حیات مادّی و معنوی او و حتّی در دوران‌های پیش از شروع عملش، مؤثّر است. به تعبیر علمی، کردار انسان و حسن انتخاب او، هر چند از نظر زمان، مؤخّر از زمان عصمت باشد، ولی به نحو شرط متاخّر، در عصمت او مؤثّر است. به عبارت دیگر، وقتی
خداوند می‌داند که فردی در آینده زندگی، چه مسیری را انتخاب می‌کند، به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آینده‌اش، او را از نخستین روز زندگی، مورد لطف و عنایت قرار می‌دهد و از لغزش‌ها حفظ می‌کند.
امام باقر (علیه‌السّلام) به این واقعیت، تصریح فرموده است:
«اذا عَلِمَ اللّهُ تَعالی حُسْنَ نِیَّةٍ مِنْ اَحَدٍ اکتَنَفَهُ بِالْعِصْمَةِ؛
وقتی خداوند متعال، حسن نیّت
[و انتخاب
] کسی را دانست، او را با عصمت احاطه می‌کند.»
«اکتناف» به معنای احاطه است؛ یعنی وقتی خداوند، حسن نیّت کسی را می‌داند، او را از هر طرف با دژ تقوا و ملکه عصمت، احاطه می‌کند تا به خطا و
گناه مبتلا نگردد.
نکته دقیق و قابل توجّه، آن است که این عصمت که قبل از رسیدن به مرتبه «تقوا» و «یقین» است، با آن عصمت که در نتیجه تقوا و یقین حاصل می‌شود، تفاوت دارد و در حقیقت، عصمت دوم، نتیجه عصمت اوّل است. با این بیان، فلسفه عصمت از اشتباه نیز روشن می‌گردد، بدین‌گونه که خداوند، افرادی را که می‌خواهد به عنوان
رهبر و
امام سایر انسان‌ها انتخاب کند، با توجّه به حسن انتخاب آنها و با توجّه به این‌که می‌خواهد رهبری دیگران را به آنها بسپارد، ضرورتاً آنها را از اشتباه حفظ می‌کند.
به هر حال، توفیق و مصونیت مورد بحث، به میزان حسن انتخاب انسان، افزون و یا کم می‌گردد و به فرموده
امام صادق (علیه‌السلام):
«انَّما قَدَّرَ اللّهُ عَوْنَ الْعِبادِ عَلیٰ قَدْرِ نِیّاتِهِم؛ فَمَنْ صَحَّتْ نِیَّتُهُ تَمَّ عَوْنُ اللّهِ لَهُ، وَ مَن قَصُرَتْ نِیَّتُهُ قَصُرَ عَنْهُ الْعَوْنُ بِقَدْرِ الَّذی قَصَّرَ؛
همانا خداوند، یاری رساندن به بندگان را
[در مسیر تکامل
] به‌اندازه نیّت (و اراده و انتخاب) آنها مقدّر کرده است. پس کسی که نیّت خود را صحیح کرد، امداد خدا برای او کامل است و کسی که در نیّت خود کوتاهی کرد، یاری خداوند به میزان کوتاهی او از وی دریغ می‌گردد.»
همچنین
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود:
«عَلی قَدْرِ النِّیةِ تَکونُ مِنَ اللّهِ الْعَطِیَّةُ؛
عطای خداوند، به‌اندازه نیّت
[و حسن انتخابِ
] انسان است.»
آنچه پاسخ ما به اشکال مزبور را به صراحت تأیید می‌کند، جملاتی است که در طلیعه
دعای ندبه واقع شده است. در آغاز این دعا، سخن از پیمانی به میان آمده که
خداوند با دوستان خود بسته است. سپس با صراحت، این معنا بیان شده که وقتی خداوند دانست که آنان در آینده زندگی، به این پیمان وفادار می‌مانند، آنها را مشمول عنایت‌ها و کرامت‌های خویش و از جمله
نزول ملائکه و
وحی بر آنان قرار می‌دهد.
سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مصونیت مطلق» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۲۴.
