مادّه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ماده،
جسم .
پرسش: آیا سخن
فلاسفه که هر چیزی را که دارای طول، عرض، ارتفاع و جرم باشد،
ماده می‌دانند، از نظر روایات درست است؟
پاسخ:
در پاسخ این پرسش چند نکته را باید یادآور شد:
در
فلسفه بین «ماده» و «جسم» تفاوت وجود دارد.
کلمه «ماده» در فلسفه به دو معنا به کار می‌رود: یکی به معنای حامل
استعداد شیء؛ دوم به معنای حامل فعلیت شیء. مثلًا گاهی می‌گویند
آب ماده است برای هوا؛ در این‌جا به معنای حامل استعداد هواست. گاهی نیز کلمه «ماده» را به معنای حامل فعلیت شیء به کار می‌برند؛ یعنی آنچه که الآن حامل
فعلیت شیء است؛ مثلًا همین آب را در نظر بگیرید. خود آب مرکب است از صورتی و ماده‌ای. ماده‌اش آن است که پیش از اینکه آب تشکیل شود هم وجود داشته و صورتش آن فعلیتی است که الآن است و اکنون این صورت آب با ماده خودش متحد است. اکنون همین ماده‌ای که در آب است، هم ماده آب است و هم ماده هوا. به این معنا ماده آب است که حامل فعلیت آب است و به این معنا ماده هواست که حامل استعداد هواست.
«جسم» در فلسفه عبارت است از: چیزی که قابل ابعاد سه‌گانه است؛ به این معنا که ممکن است در داخل آن سه خط فرض کنیم که هر سه عمود بر یکدیگر و در یک نقطه تلاقی کرده باشند و زاویه‌هایی که از تلاقی این خطوط پیدا می‌شود، همه زاویه
قائمه باشد؛ ازاین‌روست که در تعریف جسم گفته‌اند: «
جوهر یمکن ان یفرض فیه خطوط ثلثة متقاطعة علی زوایا قوائم».
با جست‌وجویی که ما در منابع روایی انجام داده‌ایم، «ماده» در روایات به معنای
ریشه، منبع، مایه و بن مایه آمده است.
لذا از نگاه
روایات ماده، اساس هر چیزی است.
ماده از نظر روایات می‌تواند با ماده فلسفی یکی باشد و تعارضی بین آن دو وجود ندارد، منتها نگاه‌ها فرق می‌کند؛ مثلاً آب در هر دو نگاه
ماده است؛ از منظر فلاسفه از آن حیث که حامل استعداد هواست، یا از آن حیث که فعلیت دارد. همین
آب در روایات نیز ماده خوانده می‌شود؛ اما از آن جهت که منشأ و ریشۀ بسیاری از چیزهاست.
پایگاه اسلام کوئست/
