علت پیشنهاد ولایت‌عهدی به امام رضا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ولایت‌عهدی،
امام رضا.
پرسش: چرا ولایت عهدی به امام رضا (علیه‌السّلام) پیشنهاد شد؟
پرسش اصلی اینجاست که چرا مأمون جایگاه بسیار مهمی همچون ولایت عهدی را به یکی از مخالفان خویش پیشنهاد کرد. این حرکت زیرکانه از شخص سیاست‌مداری چون
مأمون، بی‌تردید دارای دلایلی بوده است. پاسخ‌های متعددی به این پرسش در طول تاریخ داده شده است.
برخی بر این باور بودند که مأمون
شیعه بود و یا تمایلات شیعی داشت و از این‌رو به خلافت و حقانیت امام رضا (علیه‌السّلام) باور داشت.
برخی دیگر معتقدند که مأمون در سخت‌ترین شرایط نبرد با سپاه امین
نذر می‌کند که اگر به
خلافت دست یابد آن را به صاحبان اصلی‌اش باز گرداند و پیشنهاد ولایت‌عهدی، وفایی به نذر پیشین او بوده است.
گروهی می‌گویند با این حرکت، خلیفه توانست ناآرامی‌های داخلی را (که بیشتر از ناحیه علویان بود) مدیریت کند. آنان که قیام‌های خود را با شعار دعوت به راضی من آل‌محمد سامان می‌دادند با این حرکت خلیفه ساکت می‌شدند.
اما به نظر می‌رسد که انگیزه اصلی مأمون از پیشنهاد خلافت و نیز ولایت‌عهدی، به‌طور قطع چیزی جز «
تقویت حکومت عباسیان» نبود است، ولی هوشیاری امام رضا (علیه‌السّلام)، نقشه زیرکانه او را نقش بر آب کرد.
چه اینکه مجموعه اصلی خاندان عباسی پس از مرگ‌هارون از خلافت امین حمایت می‌کردند. بنابراین به‌طور طبیعی مأمون در میان خاندان عباسی فاقد وجاهت ویژه خلافت بود به ویژه آنکه تکیه‌گاه مأمون بیشتر ایرانیان بودند و حال آنکه
عباسیان برای
ایرانیان جایگاه ویژه‌ای قائل نبودند و آنان را بیشتر پیاده نظام‌های خویش می‌دانستند. از این‌رو وی برای مقبولیت یافتن میان عباسیان و همچنین تحکیم پایه‌های خلافت خویش ناگزیر بود به نوعی توانمندی خود را به نمایش گذاشته، ضعف پیش آمده در دستگاه خلافت عباسی در
بغداد را بیشتر نمایان کند و سپس خود را به گونه‌ای منجی خاندان عباسی جلوه دهد.
مأمون با پیشنهاد ولایت‌عهدی به امام، به عباسیان فهمانید که آنان در خطر زوال و نابودی هستند؛ زیرا پس از مأمون هیچ جایگاهی در اداره حکومت نخواهند داشت و حکومت به
بنی‌هاشم می‌رسد. پس اگر عباسیان می‌خواهند حکومت مورثی خود را از دست ندهند، باید از مأمون حمایت کنند و با وی سر ناسازگاری نداشته باشند.
همچنین در مرحله بعدی، خلیفه جدید به مردم این‌گونه القا کرد که من طرف‌دار تغییرم و با خلفای خودکامه پیشین متفاوتم و حتی با مخالفان خویش نیز می‌توانم در اداره حکومت تعامل کنم.
بنابراین برای مدتی کوتاه ولایت‌عهدی را برای امام قبول کرد و وقتی ملاحظه کرد به تمام آنچه خواسته نرسیده است تصمیم به قتل امام گرفت.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «علت پیشنهاد ولایت‌عهدی به امام رضا» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۸/۳۰.
