• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شعر عاشورایی عربی در قرون اول تا سوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: عاشورا، شعر، قیام امام حسین (علیه‌السلام).

پرسش: شعر عاشورایی عربی در قرن اوّل تا پایان قرن سوم هجری را چگونه می‌توان تحلیل کرد؟

پاسخ: در این دوره، بیش از پنجاه تن از شعرای عرب، درباره عاشورا، شعر سروده‌اند. که از سرشناسان آنها، فرزدق، کمیت اسدی و دعبل خزاعی. همچنین به شاعرانی چون ابوالاسود دئلی و امام شافعی نیز می‌توان اشاره کرد.
از ویژگی‌های این دوره در اشعار، پشیمانی از حضور عده‌ای در کربلا و نفرین و خون‌خواهی از قاتلان امام حسین (علیه‌السلام) می‌توان اشاره کرد.


در این دوره، بیش از پنجاه تن از شعرای عرب، درباره عاشورا، شعر سروده‌اند. «این آمار، همگی بر اساس کتاب ادب الطفّ آمده است و مقایسه این کتاب با دائرة المعارف الحسینیة»
[۱] کرباسی، محمدصادق، دائرة المعارف الحسینیة، ج۲-۴.
«و زفرات الثقلین» «نشان می‌دهد که آمار واقعی، یقینا بیش از این است.» که از سرشناسان آنها، فَرَزدَق، کمَیت اسدی و دِعبِل خُزاعی‌اند. همچنین به شاعرانی چون ابوالاسود دُئِلی و امام شافعی نیز می‌توان اشاره کرد.

ویژگی‌های عمومی سروده‌های این دوره، عبارت‌اند از:

۲.۱ - اظهار پشیمانی حاضرین در واقعه کربلا

در میان نخستین سرایندگان، کسانی را می‌بینیم که از یاری نکردن امام حسین (علیه‌السلام)، اظهار پشیمانی کرده‌اند. از جمله آنها، عبیداللّه بن حُرّ جُعْفی است که چنین سروده است:
فَاَقسَمتُ لا تَنفَکُّ عَینی حَزینَةً ••• وعَینِیَ تَبکی لا یَخِفُّ سُجومُها.
سوگند یاد کرده‌ام که دیده‌ام از‌ اندوه، جدا نگردد و سختْ بگِرید و هرگز اشک‌هایش کم نشود.
[۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، ج۳۷، ص۴۲۱.    


۲.۲ - نفرین بر قاتلان و دعوت به خون‌خواهی امام

نفرین فرستادن بر بنی‌امیه و قاتلان نواده بزرگوار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و دعوت به خون‌خواهی او، دیگر ویژگی اشعار این دوره است، گرچه حکومت بنی‌امیه، شاعران را در تنگنا و گاه تعقیب قرار می‌داد.

۲.۲.۱ - شعر دعبل

دِعبِل خُزاعی، سروده است که:
لُعِنوا وقَد لُعِنوا بِقَتلِ امامِهِم ••• تَرَکوهُ وهُوَ مُبَضَّعٌ مَخموسُ
با کشتن امامشان، نفرین شدند و قطعا نفرین شدند ••• او را قطعه قطعه شده در پنج ذراع جا، رها کردند.
[۳] شبر، جواد، ادب الطفّ، ج۱، ص۳۰۷.    


۲.۲.۲ - شعر نمری

منصور نَمِری (م ۱۹۰ق)، با سرودن اشعاری نظیر بیت زیر، تحت تعقیب حکومت بنی‌امیه قرار گرفت:
وَیلَکَ یا قاتِلَ الحُسینِ لَقَد ••• بُؤتَ بِحَملٍ یَنوءُ بِالحامِلِ! این کشنده حسین! وای بر تو! ••• باری را با خود آوردی که حمل کننده، بار زیر آن، کمر خم می‌کند.
[۴] شبر، جواد، ادب الطفّ، ج۱ ص۲۰۸.    
[۵] ری‌شهری، محمدمهدی، دانشنامه امام حسین (علیه‌السلام)، ج۱۰، ص۱۸۸-۲۰۱.    



۱. ↑ کرباسی، محمدصادق، دائرة المعارف الحسینیة، ج۲-۴.
۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، ج۳۷، ص۴۲۱.    
۳. ↑ شبر، جواد، ادب الطفّ، ج۱، ص۳۰۷.    
۴. ↑ شبر، جواد، ادب الطفّ، ج۱ ص۲۰۸.    
۵. ↑ ری‌شهری، محمدمهدی، دانشنامه امام حسین (علیه‌السلام)، ج۱۰، ص۱۸۸-۲۰۱.    


حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «شعر عاشورایی عربی در قرون اول تا سوم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۰۱.    


رده‌های این صفحه : شعر عاشورایی | شعر عربی | عاشورا
جعبه ابزار