شرایط تأیید صلاحیت نامزدان نمایندگی مجلس خبرگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مجلس خبرگان، شورای نگهبان، صلاحیت.
پرسش: شرایط تأیید صلاحیت نامزدان نمایندگی خبرگان رهبری توسط شورای نگهبان چیست؟
پاسخ:
براساس ماده سوم آیین‌نامه انتخابات مجلس خبرگان، خبرگان منتخب مردم باید دارای شرایط زیر باشند:
الف. اشتهار به
دیانت، وثوق و شایستگی اخلاقی.
ب.
اجتهاد در حدی که قدرت
استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند
ولی‌فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد.
ج. بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسائل
روز.
د. معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران.
ه. نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی.
مرجع تشخیص دارا بودن شرایط فوق، فقهای شورای نگهبان
قانون اساسی هستند.
کسانی که رهبر معظم انقلاب صریحاً و یا ضمناً اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد، از نظر علمی نیاز به تشخیص فقهای شورای نگهبان نخواهند داشت.
اصل احراز و صلاحیت علمی و اجتهادی افراد، همیشه با
فقها و مجتهدان بوده است و این مسئله تازه‌ای نیست و مبنای فقهی درستی دارد؛ یعنی خبره اجتهاد، می‌تواند قدرت استنباط فرد را از راه‌های مختلف تشخیص دهد. نامزدهای خبرگان هم، چون باید مجتهد باشند، پس باید مجتهدشناسان و خبرگان درباره صلاحیت علمی آنان نظر بدهند.
اما این‌که حتماً باید فقهای شورای نگهبان مرجع تشخیص صلاحیت‌ها باشند، مبنای فقهی ندارد؛ بلکه یک امر قانونی است و براساس قانون اساسی
خبرگان می‌توانند برای خود مقرراتی را وضع کنند؛ بنابراین آنان این‌گونه تشخیص داده‌ا‌ند که بهترین نهاد برای احراز صلاحیت، فقهای
شورای نگهبان هستند. پس این کار، مبنای قانونی دارد و برای این‌که احراز صلاحیت‌ها، نظم و قاعده پیدا کند، این امر به عهده فقهای شورای نگهبان گذاشته شده است؛ البته این راه منحصر به فرد نیست؛ یعنی اگر روزی خبرگان تشخیص دادند که بهتر است این کار را به عهده چند
فقیه دیگر ـ نه فقهای شورای نگهبان ـ که مراجع تعیین کنند یا چند نفر فقیه را که شورای عالی حوزه یا جامعه مدرسین مشخص کنند، بگذارند، باز آن راه‌ها قانونی است.
اما اصلِ این‌که باید صلاحیت علمی و اجتهادی افراد را فقها تعیین کنند، جنبه شرعی و فقهی دارد.
البته ذکر این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که: احراز صلاحیت نامزدهای خبرگان طبق آیین‌نامه نیست؛ بلکه مطابق اصل ۱۰۸ قانون اساسی است که قانون‌گذاری فقط در همین یک مورد به
مجلس خبرگان واگذار شده است. در این اصل آمده است قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آنها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای اولین شورای نگهبان تهیه، و با اکثریت آرای آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس هرگونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان، در صلاحیت خود آنان است.
اولاً باید دانست که اجتهاد شرط‌شده در قانون، اجتهاد مطلق نیست. آن‌چه لازم است همان مقدار از معلومات فقهی است که در قانون تصریح شده؛ یعنی مقدار معلوماتی که بتواند پاره‌ای از مسائل فقهی را استنباط کند و ولی‌فقیه واجد شرایط را تشخیص دهد
که از آن به
مجتهد متجزی تعبیر شده است. غیر از این باید گفت راه‌های تشخیص اجتهاد کاندیدها از این قرار است:
۱. تأیید رهبری که طبق قانون اگر شخص اجتهادش از سوی
رهبری تأیید شد، می‌تواند کاندیدا شود.
۲. اکثر فقهای شورای نگهبان، اجتهاد کسی را تأیید کنند.
۳. کاندیداها رساله‌های علمی و فقهی داشته باشند.
۴. طریق
امتحان کتبی و شفاهی است تا پایه‌های علمی آن شخص مشخص شود.
در این مورد، یکی از فقهای شورای نگهبان می‌گوید:
«... اما در خصوص شرایط دیگر مثل اشتهار به دیانت، وثوق و شایستگی اخلاقی، راه احراز آنها این بود که یا اشخاص خودشان شناخته شده بودند و اگر هم مقداری برایمان ابهام داشت، از دوستانی که ما می‌شناختیم و او را نیز می‌شناختند، سؤال می‌کردیم. بینش سیاسی ـ اجتماعی هم، به همین صورت به دست می‌آمد. معتقد بودن به جمهوری اسلامی هم باز از رفتار شخصی برای همه روشن می‌شود که معتقد است یا نه، نداشتن سابقه سوء سیاسی ـ اجتماعی هم که با توجه به رفتارها و فعالیت‌هایی که این شخص داشت به دست می‌آمد و اگر احیاناً نسبت به بعضی افراد شبهه داشتیم، از مراجع مربوطه سؤال می‌کردیم».
۱. فقه سیاسی، ج۱، ص۴۳۵ تا ۴۵۵، عباس‌علی عمید زنجانی، چ۳، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۳ش.
۲. مجله حکومت اسلامی، ویژه مجلس خبرگان، تابستان ۱۳۷۷، شماره ۸.
۳. ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، ص۴۴۴ تا ۴۶۱، جوادی آملی، قم، اسراء، ۱۳۷۸ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شرایط تأیید صلاحیت نامزدان نمایندگی مجلس خبرگان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۳/۱۸.
