رابطه علم و ایمان از نظر اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علم،
ایمان،
اسلام.
پرسش: آیا از نظر اسلام، علم و ایمان با هم ارتباط دارند؟
رابطه علم و ایمان از نظر اسلام، نزد پژوه‌شگران، اهمّیتی فوق‌العاده دارد. این، از آن‌روست که شبه روشن‌فکران (که به هیچ دینی اعتقاد ندارند و منکِر باورهای دینی‌اند) ادّعا می‌کنند که هیچ‌گونه رابطه‌ای میان علم و ایمان نیست و باورهای مذهبی، ناسازگاری‌ای اصولی با علم دارند و علم، ضدّ ایمان و باورهای دینی است و بر این پایه، هر جا علم حضور دارد، دینی حضور ندارد و به عکس، هر جا دین حضور دارد، مجالی برای ظهور و شکوفایی علم نیست.
حال ببینیم اسلام در این‌باره چه می‌گوید. رابطه علم و ایمان، از نظر اسلام، ناگسستنی است. ایمان، میوه علم است و عالِم،
مؤمن است، و بی‌ایمانی، نتیجه نادانی است.
قرآن کریم این واقعیت را در نهایت
بلاغت و دقّت در این دو آیه، بیان می‌کند:
«وَ یَرَی الَّذِینَ اُوتُواْ الْعِلْمَ الَّذِی اُنزِلَ الَیْکَ مِن رَّبِّکَ هُوَ الْحَقَّ...؛
و کسانی که از دانش‌بهره یافته‌اند، می‌دانند که آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده، حق است».
«وَ لِیَعْلَمَ الَّذِینَ اُوتُواْ الْعِلْمَ انَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَیُؤْمِنُواْ بِهِ؛
... تا آنان که دانش یافته‌اند، بدانند که این
[قرآن
]، حق است
[و
] از جانب پروردگار توست و بدان ایمان آورند».
این آیات به صراحت دلالت دارند که رابطه علم و ایمان، هیچ‌گونه گسستی را بر نمی‌تابد و عالمان و اندیشمندان، حقّانیت اسلام را درک می‌کنند. از این‌رو، هر گاه ریشه‌های نادانی از جامعه بشری برچیده شود، اسلام بر تمامی جهان حکم فرما می‌گردد؛ چراکه اسلام، دینی است علمی، منطقی و مبتنی بر معیارهای عقلانی.
به سخن دیگر، بر پایه این آیات، ممکن نیست کسی حقیقتا عالِم گردد و به معرفت و دانش دست یابد، ولی به اسلام، ایمان (اعتقاد) نداشته باشد. آری، ممکن است کسی گمان‌ورزد که عالِم است و به حقیقت، دست یافته است و مؤمن هم نباشد؛ ولی در حقیقت، او میان
تخیّل علم و بی‌ایمانی، جمع کرده است.
علم ذاتا با ایمان همراه است؛ زیرا چنان‌که در آیات بیان شد، این دو از یکدیگر جدایی ناپذیرند. پس، از منظر اسلام، علم و ایمان همزادند؛ با هم زاده می‌شوند و با هم می‌میرند.
امام علی (علیه‌السّلام) چه زیبا از قرآن الهام گرفته است، آن‌جا‌که می‌فرماید:
«الاِیمانُ وَ العِلمُ اَخَوانِ تَواَمانِ و رَفیقانِ لا یَفتَرِقانِ؛
ایمان و علم، دو برادر همزادند و دو رفیق‌اند که از هم جدا نمی‌شوند.»
این، بدان معناست که اگر یکی از دو همزادِ متصل به هم را دیدی و یا با رفیق ملازم با رفیق دیگر دیدار کردی، حتما دیگری را نیز دیده و ملاقات کرده‌ای و همین وضعیت، میان علم و ایمان، جاری است؛ یعنی اگر
انسان به علم برسد، به ایمان رسیده است و اگر به ایمان دست یابد، به علم و معرفت حقیقی دست یافته است. در این زمینه از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سخنی روایت شده که دقّت نظر می‌طلبد و رابطه علم و ایمان را از زاویه‌ای دیگر بیان می‌دارد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید:
«العِلمُ حَیاةُ الاِسلامِ و عِمادُ الاِیمانِ؛
علم، زندگی اسلام و ستون ایمان است.»
در این سخن، رابطه علم و ایمان، به دو چیز تشبیه شده است: یکی، رابطه جسم و جان، و دیگری رابطه ستون و سقف.
اگر جسم، بی‌روح شود، از حرکت و رشد باز می‌ماند، و سقف، یک لحظه هم بدون ستون، استوار نمی‌ماند. همین پیوند میان علم و ایمان، بر قرار است. از این‌رو، هر جا علم یافت شود، اسلام هستی می‌یابد، چنان‌که در هر زمان و مکان، در عرصه‌های علمی است که اسلام شکوفا می‌گردد.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «رابطه علم و ایمان از نظر اسلام» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۲/۱۰.
