• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خلافت خلفا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: خلافت، خلفا، شیعه، حاکمان مسلمان، اهل سنت.
پرسش: لطفاً دیدگاه شیعه در مورد این حدیث چیست؟ «خلافت به مدت ۳۰ سال جریان دارد (بعد از آن) حاکمان مسلمان سلطان‌اند و در مجموع خلفا و سلاطین مسلمان ۱۲ نفر هستند»؛ (اشاره دارد به حدیث ۱۲ خلیفه رسول خدا که در کتب معتبر اهل سنت آمده است).
پاسخ:



روایت اول که می‌گوید: «الْخِلَافَةُ فِی أُمَّتِی ثَلَاثُونَ سَنَةً، ثُمَّ مُلْکًا بَعْدَ ذَلِکَ»؛ «در امتم سی سال خلافت جریان خواهد داشت و بعد از آن تبدیل به پادشاهی خواهد شد»،
[۱] نسایی، احمدبن شعیب، السنن الکبری، محقق: شلبی، حسن عبدالمنعم، ج ۷، ص ۳۱۳، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
از دو منظر سند و متن قابل بررسی است.




۲.۱ - ۱. نقل حدیث از سوی سفینه

این حدیث فقط از جانب «سفینه» که یکی از اصحاب به‌شمار می‌رود و نام اصلی‌اش مهران‌بن فروخ است و برخی نیز نامش را نجران یا رومان گفته‌اند، از پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است؛ لذا این حدیث خبر واحد به شمار می‌رود و این موجب عدم حصول اطمینان به صحت روایت می‌شود.

۲.۲ - ۲. احتجاج نکردن به سعیدبن جَمهان

در طبقه دوم سند این روایت شخصی به نام سعید‌بن جَمهان أسلمی قرار دارد، که هرچند برخی علمای اهل سنت او را ثقه دانسته، اما این شخص توسط برخی علمای اهل سنت مورد اشکال و قدح قرار گرفته است، و درباره او گفته شده است که حدیثش نوشته می‌شود، ولی به آن احتجاج نمی‌شود.
همچنین ابوعبید آجری از ابی‌داود نقل کرده است: برخی علما او را ضعیف دانسته‌اند.
[۶] ذهبی، شمس‌الدین محمدبن احمد، من تُکُلِّمَ فیه و هو موثق أو صالح الحدیث، ص ۱۴۵، مکتبة المدینة، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
[۷] ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج ۱۴، ص ۷۲، دائرة المعارف النظامیة، هند، چاپ اول، ۱۳۲۶ق.

همچنین در این طبقه از حدیث، فقط سعیدبن جمهان قرار دارد که موجب می‌شود سند این روایت در این طبقه نیز به‌عنوان خبر واحد محسوب شود.


بر متن این روایت نیز اشکالات متعددی وارد است که پذیرش آن‌ را دشوار می‌سازد:

۳.۱ - ۱. جعلی بودن بخشی از روایت

در برخی کتاب‌های روایی اهل سنت، بخش پایانی این روایت چنین است: تعداد این خلفا و پادشاهان بعد از آنها دوازده نفر است،
[۸] محمدبن حبان، صحیح ابن‌حبان، شیعب ارنؤوط، ج ۱۵، ص ۳۴، مؤسسه الرساله، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
در حالی‌که افرادی بیش از این عدد ذکر شده، به خلافت و پادشاهی رسیدند؛ یعنی این بخش روایت با واقعیت سازگاری ندارد و این احتمال جعلی بودن روایت را تقویت می‌کند.

۳.۲ - ۲. وجود اضافه‌ای در اول حدیث

در نقلی دیگر از این روایت که با همین سلسله سند نقل شده، اضافه‌ای در اول حدیث دارد. سفینه در بخش نخست روایت، می‌گوید: پیامبر بعد از نماز صبح از اصحاب پرسید: «کدام‌یک از شما دیشب خواب دیده است؟» مردی گفت: من خواب دیدم که ترازویی از آسمان پایین فرستاده شد. مرا در یک کفّه و ابوبکر را در کفّه دیگر قرار دادند. من بر ابوبکر ترجیح پیدا کردم.
[۹] حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، محقق: عطا، مصطفی عبدالقادر، ج ۳، ص ۷۵، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
این بخش از روایت نیز دلالت بر این می‌کند که بین اصحاب پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ کسی وجود دارد که از ابوبکر افضل است و این برخلاف اعتقاد اهل سنت بوده؛ لذا باید گفت که از نظر آنها این روایت مشکل دارد.

۳.۳ - ۳. تعارض داشتن متن حدیث با روایت اهل سنت

متن این حدیث با روایتی که خود اهل سنت نیز آن‌ را نقل کرده‌اند مبنی بر این‌که خلفا دوازده نفر هستند
[۱۰] مسلم‌بن الحجاج، أبوالحسن القشیری النیسابوری، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلی رسول الله(صحیح مسلم)، محقق: عبدالباقی، محمد فؤاد، ج ۳، ص ۱۴۵۳، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
تعارض دارد؛ ازاین‌رو برخی از علمای اهل سنت تلاش کرده‌اند بین این دو روایت جمع کنند. و گفته‌اند لازم نیست که این دوازده خلیفه پشت سر هم باشند. سپس برخی از حاکمان و پادشاهان اموی و عباسی را جزو دوازده خلیفه مذکور حساب کرده‌اند.
[۱۱] عینی، بدرالدین، عمدة القاری، ج ۱۶، ص ۷۴، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

این نوع توجیه باعث شده کسانی که صد سال بعد از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به حکومت رسیده‌اند خلیفه پیامبر محسوب شوند و این در حالی است که روایت اول می‌گوید: بعد از سی سال، خلافت تبدیل به پادشاهی می‌شود و بعد از آن خلیفه و خلافتی در کار نخواهد بود؛ لذا این توجیه با خود روایت اول تعارض دارد.


نتیجه این‌که بین این دو روایت تعارض وجود دارد و روایت دوم بر روایت اول ترجیح داده می‌شود؛ زیرا برخلاف روایت اول که در طبقه اول و دومش فقط یک راوی قرار دارد، در طبقه اولِ روایت دوم دو نفر وجود دارد؛ یعنی دو نفر این روایت را از پیامبر نقل کرده‌اند، هم عبدالملک بن عمیر
[۱۲] بغوی شافعی، حسین‌بن مسعود، شرح السنة، تحقیق:الأرنؤوط، شعیب، الشاویش، محمد زهیر، ج ۱۵، ص ۳۱، ح ۴۲۳۷، المکتب الاسلامی، دمشق، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
و هم جابر‌بن سمره.
[۱۳] بغوی شافعی، حسین‌بن مسعود، شرح السنة، تحقیق:الأرنؤوط، شعیب، الشاویش، محمد زهیر، ج ۳، ص ۱۴۵۳، المکتب الاسلامی، دمشق، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
و برخلاف روایت اول که سندش ضعیف بود، این روایت، همه راویانش توثیق شده‌اندو اعتراف شده که همه علما بر صحت این حدیث (دوازده خلیفه) اتفاق نظر دارند.
[۱۴] بغوی شافعی، حسین‌بن مسعود، شرح السنة، تحقیق:الأرنؤوط، شعیب، الشاویش، محمد زهیر، ج ۱۵، ص ۳۱، ح ۴۲۳۷ ؟؟؟، المکتب الاسلامی، دمشق، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.



۱. نسایی، احمدبن شعیب، السنن الکبری، محقق: شلبی، حسن عبدالمنعم، ج ۷، ص ۳۱۳، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
۲. مزی، یوسف‌بن زکی، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، محقق:معروف، بشار عواد، ج ۱۱، ص ۲۰۵، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.    
۳. محمدبن حبان، الثقات، محقق:احمد، سید شرف الدین، ج ۴، ص ۲۷۸، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۳۹۵ق.    
۴. رازی، ابن ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل، ج ۴، ص ۱۰، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، ۱۲۷۱ق.    
۵. مزی، یوسف‌بن زکی، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، محقق:معروف، بشار عواد، ج ۱۰، ص ۳۷۷، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.    
۶. ذهبی، شمس‌الدین محمدبن احمد، من تُکُلِّمَ فیه و هو موثق أو صالح الحدیث، ص ۱۴۵، مکتبة المدینة، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
۷. ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج ۱۴، ص ۷۲، دائرة المعارف النظامیة، هند، چاپ اول، ۱۳۲۶ق.
۸. محمدبن حبان، صحیح ابن‌حبان، شیعب ارنؤوط، ج ۱۵، ص ۳۴، مؤسسه الرساله، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
۹. حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، محقق: عطا، مصطفی عبدالقادر، ج ۳، ص ۷۵، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
۱۰. مسلم‌بن الحجاج، أبوالحسن القشیری النیسابوری، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلی رسول الله(صحیح مسلم)، محقق: عبدالباقی، محمد فؤاد، ج ۳، ص ۱۴۵۳، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
۱۱. عینی، بدرالدین، عمدة القاری، ج ۱۶، ص ۷۴، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
۱۲. بغوی شافعی، حسین‌بن مسعود، شرح السنة، تحقیق:الأرنؤوط، شعیب، الشاویش، محمد زهیر، ج ۱۵، ص ۳۱، ح ۴۲۳۷، المکتب الاسلامی، دمشق، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
۱۳. بغوی شافعی، حسین‌بن مسعود، شرح السنة، تحقیق:الأرنؤوط، شعیب، الشاویش، محمد زهیر، ج ۳، ص ۱۴۵۳، المکتب الاسلامی، دمشق، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
۱۴. بغوی شافعی، حسین‌بن مسعود، شرح السنة، تحقیق:الأرنؤوط، شعیب، الشاویش، محمد زهیر، ج ۱۵، ص ۳۱، ح ۴۲۳۷ ؟؟؟، المکتب الاسلامی، دمشق، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.



پایگاه اسلام کوئست.    






جعبه ابزار