خلافت امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جانشینی،
خلافت،
حضرت علی علیه‌السلام.
پرسش: مسئله جانشینی حضرت امام علی ـ علیه‌السلام ـ اولین بار در چه زمانی مطرح شد؟
پاسخ:
بنا بر اعتقاد شیعیان، امام علی ـ علیه‌السلام ـ جانشین پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده و این جانشینی ادله قرآنی و غیر قرآنی بسیاری دارد.
حتی برخی روایات بیان داشته‌اند که در کتاب
مقدس نیز به خلافت
امام علی علیه‌السلام اشاره شده است.
اما در این‌که اولین بار چه زمانی
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله این مسئله را بیان کردند، با جست‌وجویی که ما انجام داده‌ایم، پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای اولین بار و به‌صورت عمومی در جلسه‌ای که با
اقوام خود داشت و آنها را به اسلام دعوت کرد، بوده است. این جلسه به داستان «یوم‌الدار» معروف بوده و در همان روزهای نخستین آغاز
تبلیغ عمومی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بود که مشروح آن در ذیل آمده است:
«در آن هنگام که
آیه مبارکه: «
وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ»؛ «نزدیک‌ترین خویشاوندانت را (از
عذاب الهی) بیم ده».
نازل گردید، رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرزندان عبدالمطلب را که جمعاً چهل تن بودند، در خانه ابوطالب جمع کرد ... . پس از صرف
غذا،
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله رو به جمع حاضر نمود و مأموریت خویش را ابلاغ و
انذار الهی را آغاز کرد و فرمود: بدانید که خدای متعال، مرا به‌سوی شما فرزندان عبدالمطلب خصوصاً و به سایر مردم، عموماً مبعوث نموده، ... هم‌اکنون شما را به دو کلمه‌ای که بر زبان سبک‌بار، اما در میزان
عمل سنگین و پُربار است دعوت می‌کنم، شما به‌وسیله این دو کلمه، زمام امور
عرب و
عجم را به دست گرفته و امت‌های مختلف در اطاعت و انقیاد شما درخواهند آمد، از آتش دوزخ نجات یافته و به
بهشت وارد خواهید شد آن دو کلمه یکی شهادت به وحدانیت خدای متعال و دیگری گواهی به رسالت و پیامبری من است. هرکدام از شما که در این امر خطیر، مرا اجابت نماید و در
پیشرفت برنامه‌های آن وزیر و همگام با من باشد؛ او برادر، وصی، وزیر، وارث و جانشین بعد از من خواهد بود، از آن جماعت حتی یک نفر به وی جواب مثبت نداد. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: من که از همه، عمرم کم‌تر بود، از جای برخاسته عرض کردم یا رسول اللَّه! افتخار این فرمان را به من واگذار کنید، رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: بنشین، ببینم دیگران چه می‌گویند؛ برای نوبت دوم سخن را تکرار نموده، باز هم همگی خاموش بودند و جوابی ندادند، بار دیگر از جای برخاستم و فرمان وی را اجابت نمودم، باز مرا به نشستن امر نمود برای سومین بار سخن را اعاده نمود در این مرحله نیز همگی مُهر خاموشی بر لب زده و جواب ندادند، این بار نیز فقط من از جا برخاستم و آمادگی خود را اعلام کردم، رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: یا
علی! در جای خود باش همانا تو وصی، برادر، وزیر، وارث و جانشین منی همین که سخن رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به پایان رسید، آن جماعت در‌حالی‌که خنده تمسخر آمیزی بر لب داشتند، از جای برخاسته رو به
ابوطالب نموده و گفتند: بر تو گوارا باد که اگر به آیین فرزند برادرت درآیی، فرزندت علی بر تو امیر خواهد شد (یعنی سیادت و بزرگی قبیله‌ات از دست تو بیرون می‌رود و به‌صورت یک مأمور فرمان‌بردار فرزندت در خواهی آمد)».
این
روایت با کمی اختلاف در
الفاظ و در حدود همین محتوا در منابع دیگر نیز نقل شده است.
برخی منابع
اهل سنت نیز در نقل این داستان کوتاهی کرده و آن‌جا که به بیان
خلافت و وصایت علی ـ علیه‌السلام ـ می‌پردازد، با عبارت «کذا و کذا» از نقل آن خودداری کرده‌اند.
برخی دیگر نیز روایت را ناقص بیان کرده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست.
