حذف لقب امیرالمومنین در جنگ صفین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جنگ صفین،
لقب امیرالمومنین،
امام علی (علیه‌السّلام).
پرسش: چرا امام علی (علیه‌السّلام) در جنگ صفین دستور فرمودند؛
لقب «امیرالمؤمنین» را از پیمان‌نامه حذف کردند؟
پاسخ اجمالی: جنگ صفین نبرد میان امام علی(ع) و
معاویه بود که در صفر سال ۳۷ هجری در منطقه‌ای به نام صفین رخ داد. در میانه جنگ، سپاه معاویه که در آستانه شکست بودند،
قرآن بر نیزه کردند و به همین دلیل برخی از سپاهیان امام علی (ع) از ادامه جنگ سر باز زدند. سرانجام، داورانی برای حکمیت میان دو طرف تعیین شد و جنگ بدون نتیجه خاتمه یافت. بعد از جنگ صفین سران دو گروه به تنظیم پیمان حکمیت پرداختند. در این پیمان‌نامه امام علی (علیه‌السّلام) خود را به نام امیرالمومنین معرفی کرده و کاتب ایشان سخنان رو کتابت می‌کرد در این هنگام عمروعاص فوراً به کاتب امام گفت: نام علی و نام پدر او را بنویس. او امیر شماست نه امیر ما. بعد از کشمکش بین امام و عمروعاص و یادآوری
صلح حدیبیه امام علی دستور حذف لقب امیرالمومنین را از پیمان‌نامه صادر کردند.
در جریان جنگ صفین بعد از طولانی شدن جنگ و کشتار فراوان، قرار شد که سران هر دو گروه به تنظیم پیمان حکمیت بپردازند. در یک طرف امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و یاران ایشان و در طرف دیگر معاویه و گروهی از مخالفان قرار داشتند.
امیرالمؤمنین شروع به سخن نمودند و کاتب ایشان
عبداللّه بن رافع نوشتن آن را برعهده گرفت. امام (علیه‌السّلام) سخن خود را چنین آغاز کرد:
به نام خداوند بخشنده مهربان این بیانیه‌ای است که علی امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و معاویه و پیروان آن دو، بنابر آن، داوری کتاب خدا و سنت پیامبر او را پذیرفته‌اند.
در این هنگام معاویه با اعتراض گفت: بدآدمی است کسی که فردی را به عنوان امیرمؤمنان بپذیرد و آنگاه با او نبرد کند. عمروعاص فوراً به کاتب امام گفت: نام علی و نام پدر او را بنویس. او امیر شماست نه امیر ما.
در این کشمکش امام (علیه‌السّلام) خاطره «صلح حدیبیه» را به زبان آورد و فرمود: من در سرزمین حدیبیه کاتب پیامبر بودم. در یک طرف
پیامبر خدا و در طرف دیگر مشرکان
سهیل بن عمرو قرار داشتند. من صلح‌نامه را به این صورت تنظیم کردم: (هذا ما تصالح علیه محمد رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و سُهیل بن عمرو) اما نماینده مشرکان رو به پیامبر کرد و گفت: من هرگز نامه‌ای را که در آن خود را «پیامبر خدا» بخوانی امضا نمی‌کنم. اگر من می‌دانستم که تو پیامبر خدا هستی هرگز با تو نبرد نمی‌کردم. من باید ظالم و ستمگر باشم که تو را از طواف خدا باز دارم، در صورتی که تو پیامبر خدا باشی. لکن بنویس «محمد بن عبداللّه» تا من آن را بپذیرم.
در این هنگام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به من فرمود: علی، من پیامبر خدا هستم، همچنان که فرزند عبدالله هستم هرگز رسالت من با محو عنوان رسول اللّه از کنار نام من از بین نمی‌رود. بنویس محمد بن عبدالله. باری، در آن روز فشار مشرکان بر من زیاد شد که لقب رسول اللّه را از کنار نام او بردارم.
اگر آن‌روز پیامبر صلح‌نامه‌ای برای مشرکان نوشت، امروز من برای فرزندان آنها می‌نویسم. راه و روش من و پیامبر خدا یکی است. عمروعاص رو به حضرت کرد و گفت: سبحان‌اللّه، ما را به کافران تشبیه می‌کنی. در حالی که ما مؤمن هستیم. امام (علیه‌السّلام) فرمود: کدام روز بوده که تو حامی کافران و دشمن مسلمانان نبوده‌ای.
در مقابل حذف لقب امیرمؤمنان، گروهی از یاران صدیق امام با شمشیرهای آخته به حضور آن حضرت رسیدند و گفتند: فرمان بده تا ما اجرا کنیم.
عثمان بن حنیف آنان را پند داد و گفت: من در صلح حدیبیه بوده‌ام و ما نیز فعلا همان راه پیامبر را می‌پیماییم. حضرت فرمود: پیامبر در حدیبیه از این ماجرا به من خبر داد، و فرمود: «اِنّ لَکَ مِثلَها سَتُعطِیها و اَنتَ مضطهِذ)؛ (ای علی) چنين روزى براى تو نيز هست و چنين كارى انجام مى‌دهى (لقب و عنوانی که خدا به تو داده) درحالى كه مجبورى.»
۱. نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین .
۲. غلامرضا آبروی، آفتاب صفین.
۳. عقوب جعفری، داستان تحکیم و پیامدهای آن.
۴.سید احمد خاتمی، سر انجام جنگ صفین.
۵. جعفر سبحانی، تعیین سرنوشت جنگ.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله"حذف لقب «امیر المؤمنین» از متن پیمان حکمیت"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۱۸.
