جایگاه ترسناک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: روز
قیامت ، حساب‌رسی.
پرسش: قرآن کریم در سوره مبارکه «ق» می‌فرماید:«
وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهیدٌ (۲۱)
لَقَدْ کُنْتَ فی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدیدٌ (۲۲)
وَ قالَ قَرینُهُ هذا ما لَدَیَّ عَتیدٌ (۲۳)». لطفاً این جایگاه ترسناک که در این سه آیه آمده است را توضیح دهید؟
پاسخ: این آیات، گزیده‌ای از چگونگی حساب‌رسی مردم در روز قیامت را به تصویر می‌کشد که اگر خوب آن‌را در
ذهن خویش مرور کنیم، بسیار هولناک است و آن این‌که هر فردی را دو فرشته همراهی می‌کنند که یکی او را به‌سوی جایگاه حساب‌رسی می‌راند و پیش می‌برد و دیگری به‌عنوان شاهد و ناظر بر کارهای فرد دنبال او حرکت می‌کند تا علیه او
شهادت دهد. در آن روز دیده انسان تیزبین خواهد شد و حقیقت هر آنچه را که از سوی پیامبران در دنیا گفته شده بود و انسان آن را انکار می‌کرد، به‌روشنی درک خواهد کرد، این
فرشته او را همراه اعمال و کارهایش
تسلیم محضر حضرت
حق می‌کند تا به سزای کارهای خویش برسد. بنابراین جایگاه ترسناک، همان سوق دادن و پیش بردن انسان با وضع خاص و بسته به غل و زنجیر بودن از سوی فرشته سائق همراه شاهد و در محضر حضرت رب العالمین قرار دادن است که انسان نه قدرت بر انکار دارد و نه قدرت بر مقاومت و رهایی.
در این آیات، خداوند بزرگ، از حال مردم بعد از برانگیخته شدن در
روز قیامت خبر می‌دهد و می‌فرماید:
«وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ».
یعنی در روز قیامت، هر فرد مکلفی در نزد پروردگار حاضر خواهد شد؛ در‌حالی‌که دو فرشته همراه او هستند؛ یکی او را به‌سوی جایگاه حساب‌رسی پیش می‌برد ـ البته نه به‌طور عادی و معمولی بلکه به فرموده
قرآن کریم با غل و زنجیر و قهر و غلبه
و فرشته دیگر، شاهد اعمال او است و تمام
اعمال او را یاد داشت نموده است، بنابراین دیگر راهی برای فرار و
انکار نخواهد داشت.
امام علی ـ علیه‌السلام ـ نیز در بخشی از خطبه ۸۵ نهج‌البلاغه در ترسیم لحظات درد‌آور مرگ و جان دادن و نحوه روانه شدن به جایگاه و صحنه محشر و حالاتی که هر بیننده‌ای را تکان می‌دهد و در فکر فرومی‌برد، می‌فرماید:«گویا می‌بینم چنگال مرگ در پیکر شما فرو رفته، و علاقه و آرزوها از شما رخت بربسته، شداید و سختی‌های
مرگ و
برزخ به شما روی آورده، و حرکت به سوی رستاخیز آغاز شده است و هریک از شما وارد صحنه محشر می‌شود؛ در‌حالی‌که همراه او «سائق» و «شاهدی» است:فرشته‌ای که او را به سوی محشر می‌راند و شاهدی که بر اعمال او گواهی می‌دهد».
برخی از
مفسران هم
گفته‌اند:«سائق از فرشتگان خواهد بود، و
شاهد از اعضاء و جوارح بدن
انسان است که شهادت بر اعمال آنان می‌دهد».
«
لَقَدْ کُنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ ».
غفلت ، عبارت است از:«رفتن معنایی از خاطره و ذهن».
بنابراین، در قیامت به انسان گفته می‌شود تو در اشتباه و فراموشی به سر می‌بردی و در
دنیا از این روز غافل بودی؛ یعنی با این‌که پیامبران به تو خبر داده بودند و تو را از روز
قیامت و حساب و کتاب در آن روز، آگاه کرده بودند تو آن را باور نکردی؛ بلکه از خاطر بردی و فراموش نمودی.
مفسران می‌گویند:این آیه خطاب به تمام کسانی است که دارای
تکلیف بودند، چه نیکان و چه تبهکاران. بنابراین، معنای آیه چنین می‌شود:«ما امروز، آن پرده‌ای را که در دنیا
قلب و گوش و چشم شما انسان‌ها را پوشانیده بود، برداشتیم تا این‌که حقیقت همه چیز برای شما روشن شود بدون نیاز به استدلال
عده‌ای می‌گویند؛ این آیه خطاب به
پیامبر گرامی
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ است؛ زیرا «کنتَ»، «عَنْکَ»، «غِطاءَکَ» و «بَصَرُکَ» همه خطاب به شخص حاضر است و اشاره به این است که تو ای پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ به اعتبار مرتبه بشریت و حالت قبل از نزول
وحی از وقایع و اوضاع محشر بی‌خبر و غافل بودی؛ ولی پس از اعلام از
حق تعالی، چشم دل تو چنان باز و روشن شد که آنچه برای دیگران در این‌جا نیاز به استدلال دارد نزد تو ضروری و بدیهی خواهد بود.
«
وَ قالَ قَرِینُهُ هذا ما لَدَیَّ عَتِیدٌ »؛
همنشین او می‌گوید:این نامه اعمال او است که نزد من حاضر و آماده است.
گروهی گفته‌اند:«مراد از قرین، به دلالت سیاق آیه، ملک موکل
انسان است».
روایتی از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نیز در معنای این آیه نقل شده است که تأیید بر گفتار این گروه از
مفسران است.
ابوبصیر می‌گوید: از امام
صادق ـ علیه‌السلام ـ درباره سخن خداوند سؤال کردم که می‌فرماید:«
هذا ما لَدَیَّ عَتِیدٌ »،
امام ـ علیه‌السلام ـ فرمود:مراد، ملک و فرشته‌ای است که کارهای انسان را ثبت و یادداشت می‌کند.
برخی
می‌گویند:«منظور از این قرین، همان شیطانی
است که بر او گمارده شده است».
بعضی هم گفته‌اند:«منظور از قرین، انسان‌هایی هستند که در
دنیا با او همنشین بوده‌اند.
حال اگر منظور از قرین، ملک «
شاهد » باشد، معنای آیه چنین می‌شود:«این حساب و نامه
اعمال او است که من شاهد بر آن اعمال بوده‌ام و اینک اعمال او را که نوشته‌ام نزد من حاضر و آماده است.
و اگر مراد از قرین، ملک «سائق» باشد، معنای آیه چنین می‌شود:«این همان انسانی است که نزد من بوده و به‌سوی شما آورده‌ام و حاضر و آماده است».
و اگر منظور از قرین،
شیطان یا انسانی باشد که در دنیا با او همنشین بوده، آیه این‌گونه معنا می‌شود:«این همان انسانی است که تحت فرمان من بوده و به‌سبب گناهانی که به‌سبب اغوای من انجام داده اینک حاضر و آماده است برای وارد شدن در
جهنم ».
سپس او را در
دوزخ بیفکنید! بعد او را به زنجیری که هفتاد ذراع است ببندید.
پایگاه اسلام کوئیست.
