• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ترجیح دادن دیگران بر خود

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کایدواژه:فضائل اخلاقی، ایثار،گذشت.
پرسش :نگاه قرآن و احادیث نسبت به ترجیح دادن دیگران بر خود چگونه است؟
پاسخ :یکی از ویژگی‌هایی که در قرآن و روایات در ارتباط با معاشرت مؤمنان با هم‌دیگر مورد توجه قرار گرفته، مسئله ایثار و مقدم کردن دیگران بر خود در مواردی از زندگی است.



ایثار و از خودگذشتگی از مکارم اخلاق اجتماعی و از مهم‌ترین فضایل اخلاقی است. ایثار به معنای دست‌شستن از حقوق و منافع خویش و مقدم داشتن دیگران است که بالاترین درجات احسان به ‌شمار می‌آید.
[۱] علیزاده، مهدی، اخلاق اسلامی مبانی و مفاهیم، ص ۲۴۵، دفتر نشر معارف، قم، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
اگر مؤمن ملتزم به ایثارگری و ترجیح دیگران بر خود نباشد و همت خویش را در این راه به کار نگیرد، به ناچار حبّ و دوستی نفس و هواهای آن او را به تجاوز و ترک انصاف، هرچند در پاره‌ای از موارد، گرفتار خواهد نمود. در برابر، کسی ‌که نفس خویش را ملزم به ایثار نموده است، نزاع و کشمکش نفس با او بر سر ترک ایثار خواهد بود، و اگر در این مبارزه، کسی موفّق به ایثار نشد، از ادای اصل حق باز نمانده است، و در هر حال از ظلم به دیگران در امان می‌باشد.
[۲] بحرانی، حسین بن علی، سلوک عرفانی در سیره اهل بیت(ع)، ص ۱۱۳ – ۱۱۴ (با ویرایش)، وثوق، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

در قرآن و روایات بارها از این صفت ارزشمند یاد شده است که نمونه‌ای از آن بیان می‌شود:


در قرآن کریم ایثار و ترجیح دیگران بر خود از صفات مؤمن شمرده شده است، آن‌جا که می‌فرماید:«و (آنان را) بر خویش برمی‌گزینند هر چند خود نیازمند باشند...».
[۳] سوره حشر/۵۹، آیه۹    :«وَ یُؤْثِرُونَ عَلی‌ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ».

در شأن نزول این آیه شریفه آمده است:مردی نزد پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) آمد و از گرسنگی شکایت کرد، پیامبر(صلی الله علیه وآله) به خانه‌های همسرانش کسی فرستاد و آنان گفتند:جز آب چیزی نداریم، پیامبر فرمود:«چه کسی این مرد را امشب میهمان می‌کند؟» امام علی (علیه السلام) فرمود:«من ای رسول خدا»، پس حضرت علی(علیه السلام) نزد فاطمه (سلام الله علیه) آمد و او را با خبر کرد، او گفت:«نزد ما جز غذای بچه‌ها چیزی نیست، ولی ما آن‌را به مهمانمان می‌دهیم»، علی(علیه السلام) فرمود:«بچه‌ها را بخوابان و من چراغ را برای مهمان خاموش می‌کنم»، حضرت فاطمه زهرا چنین کرد و به مهمان غذا داد، و هنگام صبح خداوند درباره آنان این آیه شریفه را نازل کرد.


ایثار و ترجیح دیگران بر خود در روایات نیز مورد توجه قرار گرفته به عنوان نمونه دو مورد نقل می‌شود:
۱. امام علی(علیه السلام) فرمود:«ایثار، زیباترین احسان و عالی‌ترین مرتبه ایمان است».
[۵] «الْایثارُ احْسَنُ الْاحْسانِ وَ اعْلی‌ مَراتِبِ الْایمانِ »؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۹۶، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.

۲. امام کاظم (علیه السلام) به یکی از یاران خود این طور سفارش فرمود:«تو را به تقوا فرمان می‌دهم». سپس امام(علیه السلام) سکوت کرد و آن شخص از فقر و تنگ‌دستی شکوه کرد و گفت:قسم به خدا! عریان شدم (پوششی نداشتم) تا جایی که فلان‌کس دو لباسی که به تن داشت از تن در آورد و مرا با آنها پوشاند، امام(علیه السلام) فرمود:« روزه بگیر و در راه خدا انفاق نما!» او گفت:آیا بخشی از کمک‌های ناچیزی که از برادرانم دینی به من رسیده، انفاق نمایم؟! امام(علیه السلام) فرمود:«صدقه بده از آنچه خدا روزیت کرده است، اگرچه دیگران را بر خود مقدم نمایی».


۱. علیزاده، مهدی، اخلاق اسلامی مبانی و مفاهیم، ص ۲۴۵، دفتر نشر معارف، قم، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
۲. بحرانی، حسین بن علی، سلوک عرفانی در سیره اهل بیت(ع)، ص ۱۱۳ – ۱۱۴ (با ویرایش)، وثوق، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
۳. سوره حشر/۵۹، آیه۹    :«وَ یُؤْثِرُونَ عَلی‌ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ».
۴. حاکم حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج ۲، ص ۳۳۱، مؤسسه طبع ونشر، تهران، ۱۴۱۱ق.    
۵. «الْایثارُ احْسَنُ الْاحْسانِ وَ اعْلی‌ مَراتِبِ الْایمانِ »؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح:درایتی، مصطفی، ص ۳۹۶، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
۶. کلینی، محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، محقق و مصحح:غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۴، ص ۱۸، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    



پایگاه اسلام کوئست    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | ایثار




جعبه ابزار