تدفین شبانه و سیره پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت زهرا، دفن شبانه،
امام علی،
سیره نبوی.
پرسش: آیا دفن مخفیانه و شبانه حضرت زهرا (
سلام‌الله‌علیها) توسط علی (علیه
السلام) مخالفت با سیره پیامبر است؟
پاسخ اجمالی: حضرت فاطمه زهرا (
سلام‌الله‌علیها) بعد از رحلت پدر گرامیشان مدت اندکی در قید حیات بودند و در این مدت به
اهل بیت پیامبر (علیهم
السّلام) ظلم‌های فراوانی روا داشته شد که منجر به ناراحتی فاطمه زهرا (
سلام‌الله‌علیها) نسبت به
خلیفه اول و همراهانش شد، لذا حضرت در روزهای آخر عمر به همسر خویش
وصیت می‌کند که بعد از
شهادت، او را شبانه دفن کنند. در کتب فقهی
اسلامی چه از
اهل تشیع و چه از
اهل تسنن موردی که دلالت بر منع از دفن شبانه
میّت شده باشد، وارد نشده و دلایلی بر اینکه دفن شبانه
جسد مطهر حضرت زهرا (
سلام‌الله‌علیها) توسط علی (علیه
السّلام) خلاف سنت و سیره نبوی نبوده ذکر شده از قبیل:
نماز خواندن پیامبر بر میت، تعجیل در تدفین میت، عمل به
وصیت‌نامه.
حضرت فاطمه زهرا (
سلام‌الله‌علیها) بعد از رحلت پدر گرامیشان مدت اندکی در قید حیات بودند که مورخین با اختلاف این مدت را از ۷۵ روز تا هشت ماه ذکر کرده‌اند. در این مدت درباره اهل بیت پیامبر (علیهم
السّلام) و مخصوصاً نسبت به حضرت علی (علیه
السّلام) و خانم فاطمه زهرا (
سلام‌الله‌علیها) ظلم‌های فراوانی روا داشته شد، از جمله
غصب حق
خلافت علی (علیه
السلام) و هجوم به درب خانه فاطمه زهرا (
سلام‌الله‌علیها)
و موارد دیگر که منجر به ناراحتی فاطمه زهرا (
سلام‌الله‌علیها) نسبت به خلیفه اول و دار و دسته‌اش شد و لذا در روزهای آخر عمرش به شوهر خویش وصیت می‌کند که بعد از شهادت آن حضرت جنازه‌اش را شبانه دفن کند.
با توجه به سؤال فوق که این عمل را بدون توجیه و مخالف سیره پیامبر
اسلام (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) قلمداد کرده باید دید که آیا اصولاً در شرع مقدس
اسلام از دفن شبانه میّت منع شده؟ و یا اینکه آیا در عصر پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) دفن شبانه انجام نگرفته؟ و آیا هیچ یک از صحابه پیامبر شبانه دفن نشده‌اند؟
در کتب فقهی
اسلامی چه از اهل تشیع و چه از اهل تسنن موردی که دلالت بر منع از دفن شبانه میّت شده باشد، وارد نشده و دلایلی بر این مطلب ذکر شده است.
در کتب فقهی اهل تسنن و تشیع نقل شده که برخی از
صحابه از جمله ابی‌بکر را هنگام شب دفن کرده‌اند
و همچنین از کتاب
صحیح بخاری از
ابن عباس نقل شده که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر مردی که در شب دفن کرده بودند همراه صحابه
نماز میت خواندند.
یعنی اینکه پیامبر با نماز خواندن بر میّتی که شب دفن کرده‌اند و صحابه هم حضور داشته‌اند این عمل (دفن شبانه) را منع نکردند، چرا که اگر این عمل مخالف
اسلام و روش پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) می‌بود حتماً پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) از این کار منع می‌نمودند.
پس منع نکردن پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) و خواندن نماز بر آن میت و دفن شبانه میت مذکور در عصر پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) همه دلالت بر این مطلب دارد که دفن شبانه خلاف شرع نبوده و حتی مورد تایید پیامبر بوده است. و بعد از پیامبر چنانچه گفته شد ابی‌بکر (خلیفه اول) را نیز شبانه دفن کردند، پس دفن شبانه جسد حضرت زهرا (
سلام‌الله‌علیها) توسط علی (علیه
السلام) خلاف سیره پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نبوده و این ادعا بی‌مورد و باطل است.
دلیل دیگر بر عدم مغایرت کار حضرت علی (علیه
السلام) در دفن حضرت زهرا (
سلام‌الله‌علیها) در شب هنگام این است که از پیامبر
اسلام (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) در کتب شیعه و سنی نقل شده که در تجهیز و تدفین میت باید عجله کرد
و هیچ قیدی هم ندارد که باید در روز برای دفن میت عجله کرد؛ پس روایت مطلق است و شب را هم شامل می‌شود.
دلیل دیگر بر اینکه دفن شبانه جسد حضرت زهرا (
سلام‌الله‌علیها) توسط علی (علیه
السّلام) خلاف
سنت و سیره نبوی نبوده، این است که علی (علیه
السلام) بر وصیت حضرت زهرا (
سلام‌الله‌علیها) عمل نموده و در
اسلام هم به وصیت کردن و عمل به آن سفارش فراوان شده و در
قرآن کریم در موارد متعدد به وصیت کردن اشاره شده و از پیامبر
اسلام (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نقل شده است که
مؤمن هنگام مرگ باید وصیت‌نامه‌اش همراهش باشد
و وصیت هم دو گونه است، یک
وصیت مالیه است که
مربوط به
ماترک اموال و دارایی انسان بعد از مرگش می‌باشد و دیگری
وصیت عهدیه است که
مربوط به کارهایی می‌شود که وصیت‌کننده انجام آنها را از
وصی خود می‌خواهد، مثل دفن جنازه در
اماکن مقدس و یا استفاده از
کفن مخصوص که مشخصات منحصره دارد.
در
اسلام و سیره پیامبر (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نه تنها از این گونه وصیت منعی نشده بلکه ما در موارد متعدد این گونه وصیتها را شاهد هستیم
اگر این‌کار خلاف شرع و سیره‌ی نبوی است، هرگز فاطمه چنین وصیتی نکرده و علی (علیه
السّلام) که در حفظ سنت و سیره‌ی رسول (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) جان‌نثاری می‌کرد آنرا عملی نمی‌نمود.
۱. محمدکاظم موسوی، فاطمه از مهد تا لحد.
۲. دکتر جعفر شهیدی، زندگانی حضرت زهرا.
۳. رحمانی همدانی، ترجمه سید حسن افتخارزاده، ترجمه کتاب فاطمه الزهرا بهجه قلب المصطفی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله " تدفین شبانه و سیره رسول اکرم"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۲۳.
