تأثیر نهضت امام حسین بر ادبیات فارسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: نهضت امام حسین، ادبیات فارسی
پرسش: تاثیر شخصیت و
نهضت امام حسین علیه السلام در
ادبیات فارسی را بیان کنید؟
پاسخ: موضوع قیام امام حسین علیه السلام از اواسط قرن سوم در ادبیات فارسی وارد شد. البته اوائل به صورت جدی نبود، بلکه در قالب تمثیل ها و استنادها اشاراتی به مقتل امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا داشتند یکی دو قرن بعد در حدود قرن ۵ و ۶ هجری «سنایی» به طور خاص جزو شعرایی است که به شهادت امام حسین علیه السلام اشاره مستقیم دارد.
موضوع
قیام امام حسین علیه السلام از اواسط قرن سوم در ادبیات فارسی وارد شد. البته اوائل به صورت جدی نبود، بلکه در قالب تمثیل ها و استنادها اشاراتی به
مقتل امام حسین علیه السلام و
شهدای کربلا داشتند یکی دو قرن بعد در حدود قرن ۵ و ۶ هجری «سنایی» به طور خاص جزو شعرایی است که به شهادت امام حسین علیه السلام اشاره مستقیم دارد. پس از قرن پنجم یعنی در زمان «
ناصر خسرو » تلویحاً اشاراتی به موضوع
عاشور ا وامام حسین علیه السلام شده است اما به طور کامل و جزئی نگر از دوره تیموریان به بعد به این مسأله پرداخته شده و بعد در دوره صفویه به خاطر
مذهب تشیع و تغییر نظام حکومتی و
شیوع تفکر شیعی در ایران، گرایش شاعران به سمت عاشورا دیده و ثبت شده است،
«ابن حسام» از چهره هایی است که در باب پرداختن به موضوع عاشورا پیش از عهده صفویه شاخص است. او شاعری است که بیشتر آثارش مربوط به وقایع عاشورا است .
پس از او شاعران فراوانی ظهور کردند تا جایی که در دوره قاجاریه و بعد از آن ها دفتر شعر در خصوص مسئله عاشورا تدوین شد.
اینک به اجمال مواردی را بیان می داریم:
یکی از این شعراء «
محتشم کاشانی » است که همه با آثار او در خصوص عاشورا و امام حسین علیه السلام آشنا هستند. او یکی از مهم ترین و معروف ترین شعرای
دوره صفوی بود که اشعاری در باب تذکا
ر اهل بیت سروده و در این سبک شهرت یافته است به طوری که می توان او را معروف ترین شاعر مرثیه گوی ایران دانست، مرثیه دوازده بندی او تا به امروز لطف خود را که ناشی از صفا و صداقت حقیقی سراینده اش است، حفظ کرده است:
باز این چه شورش است که در خلق عالم است؟
باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است؟
باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین
بی نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است؟
صباحی بیگدلی شاعر سده دوازدهم، اوایل سده سیزدهم هجری و معاصر با پادشاهان زندیه بود که در [[|سوگ و مرثیه امام حسین علیه السلام]] ترکیب‌بندی به تقلید از کلیم کاشانی ساخته است .
افتاد شام گه به کنار افق نگران
خود چون سربریده از این طشت، واژگون
گفتم محرم است و نمود از شفق هلال
چون ناخنی که غم زدهآلایدش زخون
ملک الشعراء محمدتقی بهار شاعر
دوره مشروطیت نیز در رثای
سید الشهداء داد سخن داده و گفته است:
ای فلک، آل علی را از وطن آواره کردی
ز آن سخن در کربلا شان بر دی و بیچاره کردی
تاختی از وادی این غزالان حرم را
پس اسیر پنجه گرگان آدم خوار کردی
سید محمدحسین شهریار شاعر بزرگ معاصر که شیفته و دلباخته اهل بیت و ائمه اظهار بود، بارها در رثای امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا شعر سروده و به درد گریسته است.
استاد شهریار غزلی دارد تحت عنوان «کاروان کربلا» که مطلع آن بدین گونه است:
شیعیان دیگر هوای
نینوا دارد حسین علیه السلام
روی دل با
کاروان کربلا دارد حسین علیه السلام
دشمنانش بی امان و دوستانش بی وفا
باکدامین سرکند، مشکل دوتا دارد حسین علیه السلام
تاثیر نهضت امام حسین علیه السلام بر ادب فارسی فراوان است که خوانندگان می توانند به این منابع مراجعه نمایند:
•
پیشینه مرثیه سرایی عاشورا در ادبیات فارسی، مجله بصائر، سال سوم، شماره ۲۴.
•
جایگاه شعر در تبیین فرهنگ عاشورا ، نشریه ره توشه راهیان نور، ویژه محرم الحرام، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.
• مرثیه پردازی در ادبیات فارسی، نشریه سروش، نشر صدا و سیما، ۱۳۶۰، ش ۱۳۲.
• نگاهی به انقلاب کربلا در ادب فارسی، منصور یارویسی، نشریه اطلاعات ۲۲/۱/۸۱.
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
