وظایف مسلمانان در برابر یکدیگر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:برادردینی،حق انسانی، آداب معاشرت.
پرسش :وظیفه هر مسلمان در مقابل دیگران چیست؟ لطفاً همراه با حدیث توضیح دهید.
پاسخ :
در منابع روایی ما سر فصل هایی با عنوان «حق مؤمن بر برادر مؤمن» وجود دارد که در آن حقوق برادران دینی نسبت به یکدیگر بیان شده است:
برطرف کردن مشکلات، برآوردن حوائج زندگی، پوشاندن عیوب، پرداخت بدهکاری،
عیادت هنگام بیماری، پرهیز از خشم نسبت به مسلمان، و حضور در
تشییع جنازه ، برخی از مهم‌ترین حقوق برادران مسلمان نسبت به یکدیگر می‌باشد.
در این فرصت چند مورد از روایاتی را که این حقوق در آنها تصریح شده است، به عنوان نمونه بیان می‌شود، و مشروح آن‌را در متون حدیثی می‌توان مطالعه نمود.
«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ مِنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَی أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ أَنْ یُشْبِعَ جَوْعَتَهُ وَ یُوَارِیَ عَوْرَتَهُ وَ یُفَرِّجَ عَنْهُ کُرْبَتَهُ وَ یَقْضِیَ دَیْنَهُ فَإِذَا مَاتَ خَلَفَهُ فِی أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ»؛
امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید از حقوق مؤمن بر برادر مؤمنش این است که گرسنگی‌اش را بر طرف کند؛ عورتش را بپوشاند،
مشکلاتش را برطرف کند، بدهکاریش را بپردازد، و اگر برادر مسلمانش از دنیا رفت جانشین او در خانواده و فرزندانش باشد؛ یعنی از حوائج زندگی‌شان سؤال کند و خواسته‌هایشان را برطرف کند، اعم از لباس، خوراک و....
«عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ الْهَجَرِیِّ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَی الْمُسْلِمِ قَالَ لَهُ سَبْعُ حُقُوقٍ وَاجِبَاتٍ مَا مِنْهُنَّ حَقٌّ إِلَّا وَ هُوَ عَلَیْهِ وَاجِبٌ إِنْ ضَیَّعَ مِنْهَا شَیْئاً خَرَجَ مِنْ وِلَایَةِ اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ فِیهِ مِنْ نَصِیبٍ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا هِیَ قَالَ یَا مُعَلَّی إِنِّی عَلَیْکَ شَفِیقٌ أَخَافُ أَنْ تُضَیِّعَ وَ لَا تَحْفَظَ وَ تَعْلَمَ وَ لَا تَعْمَلَ قَالَ قُلْتُ لَهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ قَالَ أَیْسَرُ حَقٍّ مِنْهَا أَنْ تُحِبَّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ تَکْرَهَ لَهُ مَا تَکْرَهُ لِنَفْسِکَ وَ الْحَقُّ الثَّانِی أَنْ تَجْتَنِبَ سَخَطَهُ وَ تَتَّبِعَ مَرْضَاتَهُ وَ تُطِیعَ أَمْرَهُ وَ الْحَقُّ الثَّالِثُ أَنْ تُعِینَهُ بِنَفْسِکَ وَ مَالِکَ وَ لِسَانِکَ وَ یَدِکَ وَ رِجْلِکَ وَ الْحَقُّ الرَّابِعُ أَنْ تَکُونَ عَیْنَهُ وَ دَلِیلَهُ وَ مِرْآتَهُ وَ الْحَقُّ الْخَامِسُ أَنْ لَا تَشْبَعَ وَ یَجُوعُ وَ لَا تَرْوَی وَ یَظْمَأُ وَ لَا تَلْبَسَ وَ یَعْرَی وَ الْحَقُّ السَّادِسُ أَنْ یَکُونَ لَکَ خَادِمٌ وَ لَیْسَ لِأَخِیکَ خَادِمٌ فَوَاجِبٌ أَنْ تَبْعَثَ خَادِمَکَ فَیَغْسِلَ ثِیَابَهُ وَ یَصْنَعَ طَعَامَهُ وَ یُمَهِّدَ فِرَاشَهُ وَ الْحَقُّ السَّابِعُ أَنْ تُبِرَّ قَسَمَهُ وَ تُجِیبَ دَعْوَتَهُ وَ تَعُودَ مَرِیضَهُ وَ تَشْهَدَ جَنَازَتَهُ وَ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّ لَهُ حَاجَةً تُبَادِرُهُ إِلَی قَضَائِهَا وَ لَا تُلْجِئُهُ أَنْ یَسْأَلَکَهَا وَ لَکِنْ تُبَادِرُهُ مُبَادَرَةً فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ وَصَلْتَ وَلَایَتَکَ بِوَلَایَتِهِ وَ وَلَایَتَهُ بِوَلَایَتِکَ»؛
راوی می‌گوید از
امام صادق (علیه السلام) پرسیدم، حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود:هفت چیز است که همه بر وی واجب است و اگر چیزی از آنها را به جا نیاورد از دوستی و طاعت خداوند بیرون رفته و حق خدا را ادا نکرده است. از امام سؤال کردم آنها چیستند؟ فرمود:ای «معلی» من با تو مهربانم می‌ترسم حق آنها را ادا نکنی، بدانی و بکار نبندی. به او گفتم توانائی جز به خدا نیست.
حق اوّل؛ فرمود آسان‌ترین آن حقوق این است که در باره مسلمان آنچه را که برای خود دوست می‌داری بخواهی و آنچه را که برای خود نمی‌پسندی بر او هم نپسندی.
حق دوم؛ این‌که از خشم نسبت به وی بپرهیزی و خوشنودی او را بخواهی و از وی فرمانبری.
حق سوم:این‌که با جان و مال و زبان و دست و پای خود به وی یاری کنی.
حق چهارم؛ این‌که دیده بان و راهنما و آئینه و جامه او باشی.
حق پنجم؛ این‌که با گرسنه بودن او سیر نشوی، و با تشنگی او سیراب نگردی و با برهنه بودن او لباس نپوشی.
حق ششم؛ این‌که تا او زن نگیرد تو زن نگیری، و اگر او را نوکری نباشد تو نوکری اختیار نکنی. باید نوکر خود را بفرستی تا جامه او را بشوید و خوردنی او را بپزد و جامه خواب او را بگسترد.
حق هفتم؛ این‌که به سوگند او وفا کنی و درخواست او را بپذیری، بیمار او را عیادت کنی و در جنازه او حضور یابی، و اگر بدانی که او را نیازی است برای انجام آن بشتابی و او را ناگزیر نسازی که آن‌را از تو بخواهد- بلکه تو او را پیشی گیری هر گاه این را بکار بستی، دوستی خود را به دوستی او و دوستی او را به دوستی خود پیوند داده‌ای.
«أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ لِلْمُسْلِمِ عَلَی أَخِیهِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْحَقِّ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَیْهِ إِذَا لَقِیَهُ وَ یَعُودَهُ إِذَا مَرِضَ وَ یَنْصَحَ لَهُ إِذَا غَابَ وَ یُسَمِّتَهُ إِذَا عَطَسَ وَ یُجِیبَهُ إِذَا دَعَاهُ وَ یَتْبَعَهُ إِذَا مَاتَ»؛
امام صادق(علیه السلام) فرمود:از حقوق مسلمان بر برادر مسلمانش این است که هنگام روبرو شدن با او سلام کند؛ هنگام بیماری از او عیادت کند؛ در غیبت او خیرخواه او باشد؛ چون عطسه زند به او عافیت باش گوید؛ هنگامی که از او دعوت کند، دعوتش رابپذیرد؛ اگر از دنیا رفت، در تشییع جنازه‌اش حاضر شود.
برای آگاهی بیشتر، رجوع کنید به کتاب اصول کافی «بَابُ حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَی أَخِیهِ وَ أَدَاءِ حَقِّهِ».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «وظایف مسلمانان در برابر یکدیگر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۱.
