عدم وابستگی خدا به منطق

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: منطق، خدا، وابستگی.

پرسش: اثبات خدا به قوانین منطق وابسته است و یا قوانین منطقی وابسته به اثبات خداست؟

پاسخ: منطق یکی از جلوه‌های نظام آفرینش است و نظام آفرینش وابسته به خدا است. اما خداوند در وجود و ثبوت خود و صفات خود محتاج و وابسته به منطق نیست.

---

آیا قوانین منطق را خدا خلق کرد؟ اگر جواب مثبت است، پس خدا می‌تواند قوانین منطق را عوض کند، یا به هم بریزد، در حالی‌که وقتی صحبت از قدرت مطلق خدا می‌شود؛ مثلاً این‌که آیا خدا می‌تواند سنگی خلق کند که خود نتواند آن‌را بلند کند، می‌گوییم قدرت خدا به امر محال تعلق نمی‌گیرد؛ یعنی خدا هم نمی‌تواند اجتماع نقیضین را ممکن کند، نه به خاطر عجز، بلکه به خاطر محال بودن عقلی، امکان پذیر نیست. پس ما هم در خصوص صفات خدا و هم وجود خدا منطق را مفروض می‌گیریم، خدا به منطق وابسته است، یا منطق به خدا؟

---

در پاسخ به این سؤال توجه به این نکته ضروری است که منطق به خداوند وابسته است؛ به این معنا که قواعد منطقی در واقع همان شیوه تفکر صحیح است. بنابر این، همان‌گونه که انسان در ذات خود محتاج و وابسته به خداوند است در تمام ویژگی‌های ذاتی خود نیز محتاج و وابسته به او بوده و منطق یکی از ویژگی‌های انسان است. به بیان دیگر، منطق یکی از جلوه‌های نظام آفرینش است و نظام آفرینش وابسته به خدا است. اما خداوند در وجود و ثبوت خود و صفات خود محتاج و وابسته به منطق نیست؛ بله ذهن ما برای درک وجود خداوند و صفات او محتاج منطق است. به بیان دیگر، گرچه ثبوت خدا وابسته به منطق نیست، اما اثبات خداوند به منطق وابسته است.

---