اموال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اموال،
وصیت ، ورثه، خیر، بخشش.
پرسش: آیا اشکال شرعی دارد شخصی در زمان حیات خود همه اموال خود را در راه
خیر و ترویج
دین مصرف کند و برای ورثه چیزی باقی نگذارد؟ اگر اشکال شرعی دارد و یا ندارد دلایل،
آیات و روایات بر این عمل را لطفا بنویسید؟
پاسخ: در وصیت و بخشش‌های مالی دیگر، لازم است جوانب مختلف در نظر گرفته شود؛ مانند این‌که وصیت به یک امر پسندیده و از روی خیرخواهی باشد، نه از روی کینه و انتقام و یا مهرورزی‌های بی‌جا و بی‌مورد.
پاسخ به پرسش مورد نظر، از نکات زیر روشن می‌شود:
از اموری که در آموزه‌های دینی بسیار بر آن تأکید شده، انجام کارهای خیر و صرف
اموال در جهت کارهای سودمند است.
در
قرآن کریم از اموالی که انسان پس از خود بجا می‌گذارد، تعبیر به «خیر» شده و سفارش شده است که این اموال با وصیت تکلیفش روشن شود:«بر شما نوشته شده، هنگامی‌که یکی از شما را
مرگ فرا رسد، اگر چیز خوبی (مالی )از خود به جای گذارده، برای پدر و مادر و نزدیکان، به‌طور شایسته وصیت کند! این حقی است بر پرهیزکاران!».
این آیۀ شریفه، به روشنی دلالت دارد که اگر انسان مالی از خود بجا گذاشت، با وصیت به آن، رعایت حال والدین و یا نزدیکان را به طریق شایسته بنماید.
گفتنی است وصیت باید به یک امر پسندیده و از روی خیرخواهی باشد، نه از روی
کینه و
انتقام و یا مهرورزی‌های بی‌جا و بی‌رویه؛ چون از ارث، تنها بعضی از بستگان بهره‌مند می‌شوند آن‌هم به مقدار معین، لذا
اسلام سفارش می‌کند اگر در میان فامیل کسانی هستند که از
ارث محروم‌اند و یا سهم ارث آنان اندک است، با وصیت، در مورد توسعۀ سهمیۀ آنان اقدام نمود؛ ولی اگر کسی در این وصیت رعایت
عدالت نکند و یا ظلمی را روا دارد،
گناه کبیره انجام داده است.
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید:«مرد یا زن شصت سال خدا را
عبادت می‌کنند و هنگام مرگ در وصیت به
حق رفتار نمی‌کنند و این کار آنان را جهنمی می‌کند».
استحباب وصیت در صورتی است که مال قابل توجهی، از
میت باقی مانده باشد و بر کسانی که چنین مالی ندارند وصیت مالی لازم نیست. شخص فقیری به حضور
امام علی ـ علیه‌السلام ـ رسید و به حضرت عرض کرد آیا وصیت نکنم؟ حضرت فرمود:وصیت به
تقوا کن؛ اما اموالت را برای ورثه‌ات باقی گذار! سپس به
آیه ذکر شده استشهاد نمود و فرمود: تو خیری (مالی) باقی نگذاشتی تا وصیت کنی.
در وصیت، کسانی که بستگان
فقیر دارند، آنان را در اولویت قرار دهند و در مواردی هم که شخص اموالی دارد، گرچه تا ثلث (یک سوم) اموال خود می‌تواند وصیت کند؛ اما سیرۀ پیشوایان دین به جهت رعایت حال بازماندگان وصیت به
خمس (یک پنجم)
اموال را سفارش فرموده‌اند. همان‌طور که در روایات آمده:
امام علی ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید:«مستحب است که وصیت به خمس اموال شود؛ چنان‌که خداوند در واجبات مالی به پرداخت خمس اموال
بندگان رضایت داده است» و در ادامه فرمود:«وصیت به خُمس از مال، میانه‌روی و به رُبع (یک چهارم)، به زحمت انداختن
ورثه و به ثلث،
ستم به ورثه است».
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ فرمود:«اگر به ربع (یک چهارم) از
مال ، وصیت شود، خوشایندتر برای من از وصیت به ثلث است».
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ به روایت از
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید:«پنج خرما، یا پنج تکه نان یا چند دینار (سکه طلا) یا درهم (سکه نقره) که آدمی به دست می‌آورد و می‌خواهد آنها را ببخشد، افرادی که به ترتیب شایستۀ انفاق هستند، عبارتند از:اول، پدر و مادر؛ دوم، خود و خانواده‌اش؛ سوم، نزدیکان
فقیر ؛ چهارم، همسایگان فقیر و پنجم، در راه خدا که اجرش از همه کمتر است».
پایگاه اسلام کوئست.
