پاداش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدوازه: اجر، پاداش، ثواب،بهشت، مراتب ثواب، اجرکبیر، اجر عظیم، اجرکریم
پرسش: فرق بین «اجر کبیر» و «اجر عظیم» و «اجر کریم» که در قرآن آمده، چیست؟
پاسخ : این واژه‌ها در
قرآن کریم در موارد متعددی به کار رفته‌اند، از جمله این که صفت برای اجر قرار گرفته‌اند. گروهی از مفسّران، «اجر کبیر»، «اجر عظیم» و «
اجر کریم» را در قرآن به معنای
ثواب و
پاداش بزرگ و فراوان، تفسیر نموده اند. این صفات برای اجر، اشاره به تفاوت مراتب ثواب و پاداش نسبت به
عمل مورد نظر و انجام دهنده آن دارد.
کلمات «
کبیر»، «
عظیم» و «
کریم»، بر وزن «فعیل» و به لحاظ ادبی
صفت مشبهه هستند. صفت مشبّهه آن اسمی است که از فعل لازم گرفته می‌شود و دلالت می‌کند بر وجود و ثبوت صفتی در
موصوف خودش مانند کریم در مثال زید کریم؛ که دلالت می‌کند بر وجود صفت کرامت در زید بر وجه ثبوت یعنی صفت کرامت و بخشندگی به تازگی در زید به وجود نیامده و به زودی هم از او جدا نمی‌شود بلکه در او بوده و دارای استمرار است.
واژه
«اجر» در لغت به معنای مزد،
ثواب و پاداشی دنیوی یا اخروی که در مقابل
عمل نیک، به انسان می‌رسد، آمده است.
«عظیم» یعنی؛
بزرگ، خواه محسوس باشد؛ مانند «... و دریا از هم شکافته شد، و هر بخشی همچون کوه عظیمی بود»؛
خواه معقول و معنوی؛
مانند «و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهایی بخشیدیم»، «وَ نَجَّیْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْکرْبِ الْعَظیمِ».
«کریم» از ریشه «کَرَم» به معنای «سخی»، «نفیس» و «عزیز» است.
«کَرَم» اگر وصف خدا واقع شود، مراد از آن
احسان و
نعمت آشکار خداست و اگر وصف انسان باشد نام
اخلاق و افعال پسندیده اوست که از وی ظاهر می‌شود به کسی کریم نگویند مگر بعد از آن که آن اخلاق و افعالی از وی ظاهر شود و هر چیزی که در نوع خود
شریف است با کرم توصیف می‌شود.
«کبیر» به معنای
عظیم القدر (قدر و منزلت بزرگ) است، چنان که
علی به معنای بلند پایه است.
«کبیر»، از اسما و صفات حسنای الهی به معنای بزرگ و صاحب کبریایی است.
اصل صغیر و کبیر (کوچک و بزرگ) در اعیان است و به طور استعاره در معانی به کار می‌روند.
از واژه
کبیر به تناسب موصوف خود معانی متعددی مانند مقام و منزلت و کهنسالی در نظر گرفته می‌شود.
مراجعه به آیات قرآن نشان می‌دهد که واژه کبیر نوعا در ذیل آیاتی آمده که سخن در قدرت و احاطه خداوند است.
فرق بین «کبیر» و «عظیم» از نگاه اهل لغت چنین است:
۱. «عظیم» در مقابل «حقیر» بوده و تقابلشان به
تضاد است، اما «کبیر» در مقابل صغیر است. تقابل کبیر و صغیر نسبی است؛ یعنی یک چیز نسبت به چیز دیگر می‌تواند کبیر باشد، ولی به تناسب چیز بزرگ تر می‌تواند صغیر محسوب شود به خلاف «عظیم» که هیچ وقت بر آن اطلاق حقیر، نمی‌شود.
۲. عظیم، قوی ترین مرتبه و بالاترین درجه از کبیر است و دلالت می کند بر مرتبه رفیعه، اما کبیر، دلالت می‌کند بر مطلق رفعت.
این واژه‌ها در قرآن کریم در موارد متعددی به کار رفته‌اند، از جمله این که صفت برای
اجر قرار گرفته‌اند. برای نمونه آیاتی ذکر می شود و در ضمن آن نظر مفسران و لغت‌شناسان و فرق بین این سه صفت بیان خواهد شد.
«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدی لِلَّتی هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنینَ الَّذینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبیراً»،
«إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً» «تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً کَریماً».
گروهی از مفسّران، «اجر کبیر»،
«اجر عظیم»
و «اجر کریم»
را در قرآن به معنای ثواب و پاداش بزرگ و فراوان، تفسیر نموده اند.
برخی هم مصداق آنها را بیان کرده و منظور از اجر کبیر،
اجر عظیم
و اجر کریم
را بهشت دانسته‌اند.
به هر حال، اگر چه هر سه صفت برای اجر در قرآن به معنای پاداش بزرگ و فراوان است و تفاوتی از این جهت ندارند، و حتی مصداقی مانند بهشت را برای آن ذکر کرده‌اند، اما این صفات برای اجر، اشاره به تفاوت
مراتب ثواب و
پاداش نسبت به
عمل مورد نظر و انجام دهنده آن دارد؛ لذا برخی از مفسران در بیان ویژگی اجر به این مراتب اشاره کرده‌اند؛ مانند این که گفته‌اند:
۱.
«اجر کبیر»؛ یعنی اجری که هم به حسب ذاتش بزرگ باشد هم به حسب عدد که کمترینش ده برابر است.
گویا اشاره دارد به آیه «هر کس کار نیکی انجام دهد ده برابر به او پاداش دهند».
برخی می گویند: «اجر کبیر»، اجری است که کسی مقدارش را نمی داند جز همان کسی که عطا فرموده است.
۲.
«اجر عظیم»؛ یعنی خدا از باب تفضّل اضافه بر آن وعده ای که در مقابل عمل نیکوکاران داده پاداش بزرگی نیز به آنان عطا خواهد کرد.
۳.
«اجر کریم»؛ یعنی پاداش نیکو در آخرت بدون درخواست و طلب،
همراه با تکریم و گرامیداشت.
اسلام کوئست
