نقد نظریه حقیقت پراگماتیسم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عمل،
حقیقت،
پراگماتیسم پرسش: «حقیقت عبارت از فکری است که در عمل، مفید و دارای تاثیر نیکو باشد». چه نقدی بر این نظریه پراگماتیسم‌ها وجود دارد؟
پاسخ: پراگماتیسم
عقل را به عنوان یکی از ابزار ادراک واقعیت نمی‌پذیرد. به نظر صاحبان این
فلسفه غرض از حیات همان عمل است نه
فکر و اندیشه؛ آنان «حقیقت» را عبارت از «فکری می‌دانند که در عمل مفید و دارای تاثیر نیکو باشد
فلسفه پراگماتیسم از فلسفه‌های تجربی است که عقل را به عنوان یکی از ابزار ادراک واقعیت نمی‌پذیرد. به نظر صاحبان این فلسفه غرض از حیات همان عمل است نه فکر و اندیشه؛ آنان «حقیقت» را عبارت از «فکری می‌دانند که در عمل مفید و دارای تاثیر نیکو باشد».
مشکل اصلی این نظریه، این است که منتهی به
سفسطه و
ایده آلیستی خواهد شد؛ زیرا این فلسفه به جای توجه به کلیات، به آنچه در تجربه نمودار می‌شود توجه می‌کند و در نتیجه تصویری که از جهان نشان می‌دهد جهانی نیست که دارای پاره‌ای اوصاف معین است، بلکه تصویری که پراگماتیسم از جهان ارائه می‌کند، جهانی است متکثر، با اوصاف و امکانات بسیار، که نمی‌توان همه را یک باره مطالعه و بررسی کرد. بنابراین تمام فهم ما به طور آزمایشی است و هیچ گاه در مسائل علمی به
قطع و
یقین نمی‌توان رسید؛
جهان و به تبع آن فهم ما دائما در حال تغییر و تحول است.
به بیان دیگر، این نظریه بر این اساس مبتنی است که دریافت واقع امکان‌پذیر نیست؛ این عده حقیقت را به معنای مطابقت با واقع نمی‌پذیرند؛ در نظر آنان حقیقت ثابت نداریم، بلکه حقیقت نسبی است؛ در نتیجه اینان خواستند از اشکالات
سوفسطائیان رهایی یابند، ولی خود در چاله و دام آنها گرفتار شدند.
توضیح این که مقصود از این جمله که «حقیقت عبارت از فکری است که در عمل مفید و دارای تاثیر نیکو باشد». این نیست که «مفید» بودن علامت «حقیقت» است؛ بلکه منظور این است که معنای «حقیقت» غیر از مفید بودن نیست؛ در نظر آنان جمله «مفید است» و جمله «حقیقت است» مرادف یکدیگر است. در نتیجه به نظر آنان واقعیت و حقیقتی ورای مفید بودن در عمل وجود ندارد.
استاد مطهری می‌گوید: از ویلیام جیمز (یکی از مؤسسین نظریه پراگماتیسم) نقل می‌کنند که وی می‌گوید: «حق، رونوشت امر واقع است»؛ یعنی قولی که مطابق با واقع باشد حق است. بسیار خوب، اما واقع چیست که مطابقت با او قول حق باشد؟ آیا امری ثابت و لایتغیر است؟ نه، زیرا عالم متغیر است و هیچ امری در او ثابت نیست. پس بهتر این است که بگوییم قول حق آن است که بر آنچه فعلا هست تاثیر نیکو دارد، پس قول چون نتیجه صحیح دارد حق است نه آنکه چون حق است نتیجه‌اش صحیح است».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نقد نظریه حقیقت پراگماتیسم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۴.
