معنا و منظور از فواطم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فواطم،
حضرت فاطمه، حضرت زهرا،
فاطمه بنت اسد،
فواطم اربعه،
فواطم ثلاث، فاطمیون.
پرسش: معنای «فواطم» چیست و به چه کسانی گفته می‌شود؟
پاسخ اجمالی: «فواطم» از ریشه «فطم»، جمع «فاطمه» است؛ فاطمه به معنای کنده شدن و جدا شدن می‌باشد. برای هر گروهی از افراد که یا خود نام «فاطمه» داشته و یا منسوب به فردی به نام «فاطمه» باشند، می‌توان از تعبیر فواطم استفاده کرد؛ لذا در گزارشات تاریخی نیز، واژه فواطم برای چند گروه مشخص مورد استفاده قرار گرفته است.
«فواطم» از ریشه «فطم»
جمع «فاطمه» است. برای هر گروهی از افراد که یا خود نام «فاطمه» داشته و یا منسوب به فردی به نام «فاطمه» باشند، می‌توان از تعبیر «فواطم» استفاده کرد؛ لذا نیازی نیست که این واژه را منحصر در افراد خاصی بدانیم که انتخاب آن برای دیگران ممنوع باشد.
در گزارشات تاریخی، واژه "فواطم" برای چند گروه مشخص مورد استفاده قرار گرفته است:
۱. فاطمه بنت اسد (مادر امام علی (علیه‌السّلام))، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)
و فاطمه بنت زبیر. از این مجموعه با نام «الفواطم الثلاث» و یا «فاطمه‌های سه‌گانه» نیز یاد شده است.
۲. فواطم؛ فاطمه بنت سعد ام‌قصیّ، فاطمه بنت عمرو جرول بن مالک ام‌اسد بن هاشم، فاطمه بنت اسد بن هاشم، فاطمه بنت رواحه، و فاطمه بنت رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
۳. فواطم؛ فاطمه بنت اسد، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و فاطمه دختر حمزه، و فاطمه دختر عتبه. از این مجموعه در روایتی از امام علی (علیه‌السّلام) یاد شده است:
پارچه استبرقی به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هدیه شد و حضرت به من فرمودند که آن را به چهار قسمت تقسیم کرده و به هر کدام از فواطم، بخشی از آن را بدهم. من هم پارچه را میان آنان تقسیم کردم. فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، فاطمه بنت اسد (سلام‌الله‌علیها)، فاطمه دختر حمزه، و چهارمین فاطمه که نامش در این روایت برده نشده، اما احتمال داده‌اند که فاطمه بنت عتبه، همسر عقیل بن ابی طالب باشد. این مجموعه را می‌توان «الفواطم الاربع» و یا «فاطمه‌های چهارگانه» دانست.
۴. فاطمه بنت عمرو بن عائد (جدّه پدری پیامبر)، فاطمه دختر زائده (زائده بن اصمّ مادر حضرت خدیجه) فاطمه دختر عبد اللّه بن ورام، فاطمه دختر حرث بن عکرمه و فاطمه دختر نضر.
۵. در برخی متون از حسنین (علیه‌السّلام) با عنوان «ابنا الفواطم» و یا «دو پسر فاطمه‌ها» یاد شده است. این فاطمه‌ها عبارت‌اند از: مادرشان حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، مادربزرگشان فاطمه بنت اسد (سلام‌الله‌علیها) و مادربزرگ پدری پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که نامش فاطمه بنت عبدالله بن عمرو بن عِمْران بن مخزوم بود.
لازم به ذکر است که این‌گونه نیست که هر کس نامش فاطمه بود و از مجموعه فواطم به شمار آید، فضیلتی؛ مانند فاطمه زهرا، یا فاطمه بنت اسد داشته باشد.
(برای آشنایی بیشتر با شخصیت حضرت فاطمه رجوع شود به معنای "فاطمه"
سایت اسلام کوئست، برگرفته از مقاله "منظور از فواطم"، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۰۷.
