معنای اختلافا کثرا در آیه ۸۲ سوره نساء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن کریم،
خدا،
پرسش: در قرآن کریم می‌خوانیم: «اگر قرآن از طرف غیر خدا بود، در آن اختلاف فراوانی می‌یافتند».
آیا معنایش آن است که اختلاف اندکی در قرآن وجود دارد؟!
پاسخ اجمالی: قید «کثیرا» در آیه
قید توضیحی است نه
قید احترازی که بتوان از آن
مفهوم مخالف برداشت کرد. به عبارت دیگر، آیه در صدد بیان این واقعیت است که اگر قرآن ساخته بشر می‌بود، نه تنها ناهماهنگی در آن وجود داشت، بلکه این ناهماهنگی در سطح گسترده‌ای بود و از این عبارت نباید برداشت کرد که اختلاف زیاد در قرآن یافت نمی‌شود، اما اختلافات اندکی در آن وجود دارد!
خدای متعال در برابر کفار و مشرکان و منافقان و تمام کسانی که در حقانیت قرآن کریم تردید دارند و در آیات آن اندیشه نمی‌کنند، می‌فرماید؛ این قرآن اگر از جانب غیر خدا بود بیقین تناقض و اختلاف‌های فراوانی در آن می‌یافتند، اما اکنون که در آن هیچ‌گونه اختلاف و تناقضی در آن نیست باید بدانند که از سوی خدای متعال نازل شده است و این یکی از جنبه‌های اعجاز این کتاب مقدس که می‌فرماید: «اَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً».
این آیه مخالفان قرآن را تشویق می‌کند تا با دقت در آیات این کتاب مقدس و بررسی احکام، حکمت‌ها و داستان‌های موجود در یک آیه، آن‌را با تمام دیگر آیات مربوط سنجیده تا کاملاً دریابند که هیچ اختلافی بین آنها مشاهده نشده و آیات جدید شاهدی بر درستی آیات قدیم است. نه «
اختلاف تناقضی» در آن می‌توان یافت که آیه‌ای، آیه دیگر را نفی کند، و نه «
اختلاف تدافعی» که با هم سازگار نباشند، و نه «
اختلاف تفاوتی» که دو آیه از نظر تشابه بیان و یا متانت معنا و مقصود، مختلف باشند و یکی بیانی متین‌تر و رکنی محکم‌تر از دیگری داشته باشد، بلکه قرآن، کتابی است که الفاظش شبیه به هم و هر فراز آن هم‌خوان با دیگر فرازها است.
همین هماهنگی ثابت می‌کند که این کتاب از ناحیه خدای متعال نازل شده، نه از ناحیه غیر او؛ چون اگر از ناحیه غیر او بود، سخنی که در طول ۲۳ سال به صورت مستمر و متناسب با وضعیت‌های گوناگون بر زبان می‌آمد مصون از اختلاف نبود، آن هم نه اختلافی اندک، بلکه اختلافی در حد گسترده؛ به دلیل آن‌که اگر قرآن از جانب غیر خدا بود و به عنوان نمونه، انسان‌ها آن‌را تدوین کرده بودند، چنین فردی محکوم به طبیعت این عالم است که بر اساس حرکت و دگرگونی و تکامل شکل گرفته است، و هیچ انسانی نیست مگر آن‌که هر روز احساس می‌کند که عاقل‌تر از دیروزش است و هر رفتار و کردارش پخته‌تر و متین‌تر و محکم‌تر از کار و صنعت و تدبیر دیروز او است. بنابر‌این او نه در باور خویشتن و نه در آنچه می‌کند، مصون از اختلاف نیست و این اختلاف هم یکی دو تا نبوده، بلکه بسیار گسترده است؛ زیرا قاعده طبیعی و کلی در نوع بشر و دیگر موجودات جهان مادی آن است که همه در سیطره تحول و تکامل عمومی باشند و هیچ‌کدامشان در دو زمان یک حالت را نداشته، بلکه دائماً ذات و حالاتشان در حال تحول و اختلاف باشد.
بنابر‌این، روشن می‌شود که چرا در آیه شریفه اختلاف را مقید به قید «کثیر» نمود؛ از این‌رو قید (کثیرا) را باید قید توضیحی دانست نه قید احترازی (قید توضیحی به قیدی گفته می‌شود که بیان‌گر خصوصیت موجود در غالب افراد مقید می‌باشد، مانند آن‌جا که قرآن می‌فرماید: «رَبائِبُکُمُ اللَّاتِی فِی حُجُورِکُمْ».(دختران همسران شما، که در دامان شما و تحت سرپرستی شما بزرگ می‌شوند.) این قید بیان‌گر این است که غالب دخترانی که مادرانشان تن به
ازدواج مجدد می‌دهند، در سنین کودکی بوده و تحت سرپرستی شوهر جدید پرورش می‌یابند، و از این قید، احتراز قصد نشده است. لذا قید توضیحی عبارت است از قیدی که برای توضیح مطلب مذکور می‌آید و مفهوم ندارد.) که بتوان از آن
مفهوم مخالف برداشت کرد. به عبارت دیگر، آیه در صدد بیان این واقعیت است که اگر قرآن ساخته بشر می‌بود، نه تنها ناهماهنگی در آن وجود داشت، بلکه این ناهماهنگی در سطح گسترده‌ای بود و از این عبارت نباید برداشت کرد که اختلاف زیاد در قرآن یافت نمی‌شود، اما اختلافات اندکی در آن وجود دارد!
در پایان و برای توضیح بیشتر به یک مثال عرفی که مشابه آن در گفت‌وگوها فراوان است توجه فرمایید:
اگر فردی به شما بگوید: «اگر به جای هواپیما با کشتی مسافرت می‌کردم، با مشکلات فراوانی روبرو می‌شدم»، شما لزوماً این برداشت را نخواهید داشت که او در مسافرتش با هواپیما نیز با مشکلات اندکی مواجه شده است، بلکه می‌توانید با شنیدن سخنش این احتمال را بدهید که شاید او در مسافرت هوایی خود با کوچک‌ترین مشکلی نیز مواجه نشده باشد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «معنای اختلافا کثرا در آیه ۸۲ سوره نساء» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۹/۲۵.
