مراد از ذبح عظیم در آیه ۱۰۷ سوره صافات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آیه،
فدیه،
ذبح.
پرسش: مراد از «فدیه با قربانی بزرگ» در آیه «فدیناه بذبح عظیم» چیست؟
پاسخ اجمالی: خداوند متعال در آیه۱۰۷
سوره صافات می‌فرمایید ما یک قربانی را به جای
حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام) قرار دادیم تا باعث فدیه و آزادی او شود. برخی تفاسیر آن قربانی را گوسفند می‌دانند که
حضرت هابیل آن‌را به قربان‌گاه آورده بود، از او قبول شده و در
بهشت نگهداری می‌شد؛ ولی این تفسیر ظاهر آیه است و روایات دیگری وجود دارند که با فرض پذیرش باید آنها را
تفسیر باطنی آیه قلمداد کرد. این روایات ناظر به آن هستند که
حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام) زنده ماند تا از نسلش
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به وجود آید، و از نسل پیامبر، فرزندی به شهادت برسید که او همان قربانی بزرگ است،
«فداء» به چیزی می‌گویند که به جای چیزی دیگر قرار داده می‌شود تا ضرر از چیز اول برطرف شود.
واژه «ذبح» در آیه «وَ فَدَیناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ»؛
(ما ذبح عظیمی را فدای او کردیم)،
به معنای مذبوح (قربانی شده) است.
لذا مقصود این است که ما یک قربانی را به جای حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام) قرار دادیم تا باعث فدیه و آزادی او شود.
درباره حیوانی که به جای اسماعیل (علیه‌السّلام) ذبح شد، مفسران احتمالاتی را مطرح کرده‌اند:
۱.آن قربانی، قوچی بود
که از بهشت آورده شد.
۲.قربانی، همان قوچی بود که «حضرت هابیل» آن‌را به قربان‌گاه آورد و در بهشت نگهداری می‌شد.
درباره این‌که چرا به آن قربانی، «ذبح عظیم» و یا «قربانی بزرگ» گفته شده است، نظراتی از سوی مفسران ارائه شده است:
۱.چون مورد قبول خداوند واقع شد.
۲.چون‌اندازه آن بزرگ‌تر از قوچ‌های دیگر بوده است.
۳.چون آن قوچ، چهل پائیز در بهشت چرا کرده است.
۴.چون خداوند آن‌را بدون پدر و مادر به وجود آورده بود.
۵.چون فدای بنده‌ای بزرگ شد.
مانعی ندارد که تمام این جهات در «ذبح عظیم» جمع، و از دیدگاه‌های مختلف دارای عظمت باشد.
آنچه گفته شد در ارتباط با تفسیر ظاهر آیه بود که خدا حیوانی را فرستاد تا فدای اسماعیل شود، اما روایات دیگری وجود دارند که با فرض پذیرش باید آنها را تفسیر باطنی آیه قلمداد کرد. این روایات ناظر به آن هستند که اسماعیل زنده ماند تا از نسلش پیامبر اکرم
آخر الزمان به وجود آید، اما از نسل آن پیامبر، فرزندی به وجود خواهد آمد که او به شهادت خواهد رسید و او همان قربانی بزرگ است، مانند این روایت:
ای ابراهیم گروهی می‌پندارند که از امّت محمدند، اما پس از وی، همان‌گونه که قوچی را سر می‌برند، فرزندش
حسین را از روی ستم و دشمنی می‌کشند و با این کارشان مرا خشمگین می‌کنند. ابراهیم با شنیدن این سخن، بسیار اندوهگین شده، قلبش به درد آمد و آغاز به گریستن کرد، بعد از آن بود که به او
وحی شد که‌ای ابراهیم! پاداش اندوه تو برای شهادت حسین را برابر با پاداش اندوه تو برای فرزندت اسماعیل قرار می‌دهم، اگر او را قربانی می‌کردی! و با این اندوه تو را به بالاترین پاداش مصیبت‌زدگان می‌رسانم و این است معنای سخن خداوند که فرمود: «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیم».
البته پذیرش این روایت، با قربانی کردن یک گوسفند به عنوان یک نماد منافاتی ندارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مراد از ذبح عظیم در آیه ۱۰۷ سوره صافات» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۱۵.
