ماهیت زنان در عصر جاهلیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اعراب جاهلیت،
زنده به گور کردن دختران،
جایگاه زن.
پرسش: ماهیت زنان در عصر جاهلیت چگونه بود؟ کاملاً توضیح دهید.
پاسخ اجمالی: اعراب جاهلی به دلیل ضعف فرهنگی، ماهیتا زن را انسانی ضعیف یا هم‌افق با حیوان و خارج از پیکره اجتماع و محروم از حقوق عمومی و موجودی بی‌قیمت و شیئی قابل تملک و معامله می‌شمردند. آنها برای زن هیچ استقلالی در زندگی قائل نبودند. کشتن دختران در زمان جاهلیت در عربستان نشان می‌دهد که اختیارات مرد نامحدود بود تا جایی که دختران را زنده به گور می‌کردند که علت این عمل ناروا، ترس از
فقر اقتصادی و اوهام و
خرافات بود. اعراب جاهلی زن را از عموم حقوقی که ممکن بود از آنها سود ببرد محروم می‌داشتند و اساس رفتارشان با
مردسالاری بود. البته در برخی از خانواده‌ها برای زنان و به ویژه دوشیزگان در امر
ازدواج کم و بیش استقلالی پیدا شده و رعایت رضایت و حق انتخاب به زن داده می‌شد، و این امر شبیه عادات اشراف ایران بود، که در بعضی از اعراب هم نفوذ کرده و رفتار اعراب با زنان ترکیبی از رفتار متمدنین
ایران و
روم بود.
عرب در شبه جزیره
عربستان، که منطقه‌ای گرمسیر و خشک بود، سکونت داشتند. اکثر ایشان قبائل چادرنشین، دور از
تمدن بودند که با چپاول و غارتگری زندگی می‌کردند.
عرب برای زن هیچ استقلالی در زندگی قائل نبود و حرمت و شرافتی برای او جز حرمت و شرافت خانواده نمی‌شناخت، زنان را از ارث محروم می‌کرد، و
تعدد زوجات را مانند
یهود بدون هیچ تهدیدی جایز می‌دانست، و همچنین
طلاق را بدون هیچ قید و شرطی تجویز می‌کرد، و دختران را زنده به گور می‌نمود و...
در هر حال وضع زنان و دختران در عربستان جاهلیت بسیار رقت‌آور بود، دختران در نظر پدران و زنان در نظر شوهران موجودی ضعیف و بی‌قیمت و شیئی قابل تملک و معامله بودند، آنها رفتاری که با دختران خردسال می‌کردند، حیثیت و موقعیت زن را به خوبی معلوم می‌کند. زیرا اگر مادران تسلط و نفوذی را که زنان اقوام متمدن بایستی در محیط خانه داشته باشند، می‌داشتند، عاطفه و مهر مادری آنها به هیچ روی به پدران اجازه نمی‌داد، دختران معصوم خود را زنده مدفون کنند.
کشتن دختران در زمان جاهلیت در عربستان نشان می‌دهد که اختیارات مرد نامحدود و حتی مادر در درون خانه حق هیچ مداخله در امر زندگی نداشت.
البته این جنایات در کلیه خانواده‌های عربستان عمومیت نداشته، و بعضی خانواده‌ها تحت تاثیر عوامل دیگری، از این عمل زشت برکنار بودند. ظاهراً اولین قبیله‌ای که به این جرم مبادرت ورزید
قبیله بنی تمیم بود.
عموماً سِرّ کشتن دختران ترس از فقر اقتصادی بود، اما اوهام و خرافات هم در ایجاد این وضع بی‌علت نبوده، تربیت و پرورش یک دختر جوان و تسلیم او به مرد
اجنبی به نام شوهر، در نظر اعراب جاهلی با حیثیت و شرف و شجاعت مرد و خانواده او منافات داشت! در عربستان به ولادت دختر
فال بد می‌زدند و دختر پیدا کردن را شوم می‌دانستند. بیچاره زنی که دختر می‌زائید! معمولاً ولادت دختر را از دوستان و آشنایان مخفی می‌داشتند، مردی که خبر ولادت دخترش را می‌شنید خشمگین می‌شد و رنگش از
غضب تیره می‌شد، از روی خجالت‌زدگی خود را از مردمان پنهان می‌کرد، یا از دختر خود بانهایت بی‌علاقه‌گی و بی اعتنایی نگهداری می‌کرد.
ناگفته نماند در برخی از خانواده‌ها برای زنان و به ویژه دوشیزگان در امر ازدواج کم و بیش استقلالی پیدا شده و رعایت رضایت و حق انتخاب به زن داده می‌شد، و این امر شبیه عادات اشراف ایران بود، که در بعضی از اعراب هم نفوذ کرده بود. در هر صورت رفتار عرب با زنان ترکیبی از رفتار متمدنین ایران و روم و رفتار اهل
توحش و
بربریت بود، چون زنان را در حقوق خود مستقل نمی‌دانستند و به ایشان حق شرکت در امور اجتماعی مثل حکومت و جنگ و ازدواج جز در مورد استثنایی نمی‌دادند.
پس درباره ماهیت زن در زمان جاهلیت می‌توان نتیجه گرفت که:
۱. اعراب جاهلی زن را انسانی هم‌افق با حیوان یا انسان ضعیف می‌شمردند، که اگر آزادی در زندگی بدست آورد و از قید تبعیت آزاد شود از فساد و شرش نمی‌توان ایمن بود.
۲. زن را از پیکره اجتماع خارج دانسته تنها حقی که برای او قائل بودند این بود که او را از شرایط مورد نیاز جامعه می‌دانستند مانند مسکنی که باید بدان پناه برد یا مانند اسیری می‌شمردند که باید از کارش استفاده برد و از مکرش بر‌حذر بود.
۳. زن را از عموم حقوقی که ممکن بود که از آنها سود ببرد محروم می‌داشتند، مگر به مقداری که آن هم بازگشت به نفع مردانی می‌شد که بر او قیمومیت داشتند.
۴. اساس رفتارشان با مردسالاری بود که مردان همیشه غالب بودند.
۱. حسن صدر، حقوق زن در اسلام.
۲. شهید مطهری، مسئله حجاب .
۳.شهید مطهری، حقوق زن در اسلام .
۳. جواد علی، تاریخ العرب .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "ماهیت زنان در عصر جاهلیت چگونه بود. کاملاً توضیح دهید؟"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۱۶.
