• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عطیه عوفی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: عطیه عوفی، امام علی (علیه‌السلام)، زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، جابر بن عبدالله، نام عطیه.

پرسش: عطیه عوفی که در سفر کربلا همراه جابر بن عبدالله انصاری به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) رفت، که بود؟

پاسخ: کنیه عطیه بن سعد بن جناده عوفی، اباالحسن بوده و و مادرش گویا از اسیران آزاد‌شده رومی بود. عطیه همراه جابر، از اولین افرادی بودند که به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) رفته که در منابع روایی، نقل مفصلی از آن ذکر شده است.


عطیه بن سعد بن جناده عوفی، با کنیه اباالحسن بوده
[۱] ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
و مادر او گویا از اسیران آزاد‌شده رومی بود.
[۲] ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    


در منابع روایی آمده است نام عطیه از کلام امام علی (علیه‌السلام) که در مورد او گفته بود، گرفته شد:
روزی سعد بن جناده نزد حضرت علی (علیه‌السلام) آمد و بعد از خبر دادن به ولادت فرزندش از ایشان تقاضا کرد که ‌نامی بر او بنهد.
‌حضرت نوزاد را در آغوش گرفت و فرمود: «هذا عطیة الله»؛ این نوزاد، عطا و موهبت الهی است؛ لذا نام او را عطیه نهادند.
[۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، ج۱۱، ص۶۴۱، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    


حضرت علی (علیه‌السلام) بعد از مراسم نام‌گذاری، برای عطیه حقوق ماهانه‌ای قرار داد و پدرش با دریافت‌ آن برای کودک مواد خوراکی تهیه می‌کرد.
[۴] ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    


در مورد تاریخ ولادت عطیه نقلی وجود ندارد. با این حال از داستان نام‌گذاری به دست می‌آید که احتمالاً عطیه در سال‌های حضور امام علی (علیه‌السلام) در کوفه (بین سال‌های ۳۶ تا ۴۰) به دنیا آمده باشد.

عطیه در ماجرای شورش عبدالرحمن بن محمد اشعث به یاری وی شتافت و پس از شکست او به ایران گریخت و در فارس ماند.

حجاج بن یوسف به محمد بن قاسم ثقفی (حاکم فارس) دستور داد تا عطیه را نزد خود فرا خوانده و از او بخواهد که علی بن ابی‌طالب را لعن کند و اگر چنین نکرد، چهارصد ضربه شلاق به او زده و سر و ریش او را بتراشد!
حاکم فارس نیز پس از احضار عطیه، نامه حجاج را برای او خواند و چون او حاضر به ناسزاگویی به امام علی (علیه‌السلام) نشد، دستور داد تا چهارصد ضربه شلاق به او نواخته و موهای سر و صورتش را بتراشند.
[۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، ج۱۱، ص۶۴۱، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    


پس از این ماجرا وی به خراسان رفت و در آن‌جا ماند تا این‌که حجاج مُرد و عمر بن هبیره حاکم عراق شد، عطیه نامه‌ای به او نوشت و در پی موافقت او بار دیگر به زادگاهش کوفه بازگشت.
[۶] ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    


عطیه احادیث بسیاری از صحابه پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل کرده است و بسیاری از منابع شیعه
[۷] شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، محقق، غفاری، علی‌اکبر، ج۱، ص۲۳۶، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
و اهل سنت
[۸] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۸۶، محقق، رسولی محلاتی،‌هاشم، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.    
[۹] ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ‌ج ۲، ص۴۲۸، محقق، شاکر، احمد محمد، عبدالباقی، محمدفؤاد، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
[۱۰] تمیمی موصلی، احمد بن علی، مسند ابی‌یعلی، ج۲، ص۴۵۶، محقق، سلیم اسد، حسین، دمشق، دارالمامون للتراث، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.    
[۱۱] بیهقی، احمد بن حسین، شعب الایمان، ج۱، ص۳۸۲، محقق، عبدالحمید حامد، عبدالعلی، ریاض، مکتبة الرشد للنشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
از او روایت نقل کرده‌اند که البته برخی از اهل سنت او را ضعیف می‌شمرند
[۱۲] بدرالدین عینی، محمود بن احمد، مغانی الاخیار فی شرح اسامی رجال معانی الآثار، ج۲، ص۳۲۷، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.    
و شاید این تضعیف به جهت تمایل او به تشیع ‌باشد.

در مورد نسبت جابر و عطیه، مطلب خاصی وجود ندارد، جز این‌که عطیه روایاتی را از جابر نقل کرده
[۱۳] شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۷۵، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۰ق.    
[۱۴] حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۲۹۵، محقق، محمودی، محمدباقر، تهران، التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.    
[۱۵] ابن بطریق، یحیی بن حسن، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، ص۲۳۳، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.    
که نشان از همراهی این دو در زمان‌های مختلف دارد.

عطیه همراه جابر، از اولین افرادی بودند که به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) رفته که در منابع روایی، نقل مفصلی از آن ذکر شده است.
[۱۶] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۸، ص۱۹۶، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
[۱۷] طبری آملی، عمادالدین محمد، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ج۱، ص۱۲۶، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، ۱۳۸۳ق.    


سرانجام عطیه عوفی در سال ۱۱۱ هجری قمری، دار فانی را وداع گفت.
[۱۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، ج۱۱، ص۶۴۱، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    


۱. ↑ ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
۲. ↑ ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، ج۱۱، ص۶۴۱، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    
۴. ↑ ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، ج۱۱، ص۶۴۱، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    
۶. ↑ ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۶، ص۳۰۵، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
۷. ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، محقق، غفاری، علی‌اکبر، ج۱، ص۲۳۶، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
۸. ↑ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۸۶، محقق، رسولی محلاتی،‌هاشم، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.    
۹. ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ‌ج ۲، ص۴۲۸، محقق، شاکر، احمد محمد، عبدالباقی، محمدفؤاد، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
۱۰. ↑ تمیمی موصلی، احمد بن علی، مسند ابی‌یعلی، ج۲، ص۴۵۶، محقق، سلیم اسد، حسین، دمشق، دارالمامون للتراث، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.    
۱۱. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، شعب الایمان، ج۱، ص۳۸۲، محقق، عبدالحمید حامد، عبدالعلی، ریاض، مکتبة الرشد للنشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
۱۲. ↑ بدرالدین عینی، محمود بن احمد، مغانی الاخیار فی شرح اسامی رجال معانی الآثار، ج۲، ص۳۲۷، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.    
۱۳. ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۷۵، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۰ق.    
۱۴. ↑ حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۲۹۵، محقق، محمودی، محمدباقر، تهران، التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.    
۱۵. ↑ ابن بطریق، یحیی بن حسن، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، ص۲۳۳، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.    
۱۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۸، ص۱۹۶، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
۱۷. ↑ طبری آملی، عمادالدین محمد، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ج۱، ص۱۲۶، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، ۱۳۸۳ق.    
۱۸. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، ج۱۱، ص۶۴۱، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «عطیه عوفی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۸.    



جعبه ابزار