شأن نزول آیات ۳۳ و ۵۵ سوره نجم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: شأن نزول، ولید بن مغیره، آیه، سوره نجم.

پرسش: آیا هر دو آیه ۳۳ و ۵۵ سوره نجم در مورد یک نفر نازل شده است؟

پاسخ اجمالی: جمعی از مفسران معتقدند: آیه ۳۳ سوره نجم درباره گفت‌وگوی عثمان بن عفان با برادرش نازل شده است و برخی از مفسران نیز گفته‌اند؛ این آیات در‌باره ولید بن مغیره نازل شده‌است. برخی مفسران نیز مخاطب هر دو آیه را یک نفر یعنی ولید بن مغیره‌ می‌دانند و برخی دیگر مخاطب آیه ۵۵ را عام می‌دانند.

---

در ارتباط با شان نزول آیه ۳۳ سوره نجم «اَ فَرَاَیْتَ الَّذی تَوَلَّی؛ آیا دیدی آن‌کس را که روی گردان شد»، جمعی از مفسران؛ مانند ابن عباس، سدی و کلبی معتقدند؛ هفت آیه که از «اَ فَرَاَیْتَ الَّذِی تَوَلَّی» شروع می‌شود، درباره گفت‌وگوی عثمان بن عفان با برادرش نازل شده است؛ زیرا عثمان اموال خود را صدقه می‌داد، برادر شیری‌اش عبد‌اللَّه بن سعد بن ابی‌سرح به او گفت: این چه کاری است که تو انجام می‌دهی؟! با این رفتارت بیم آن می‌رود که چیزی برای تو باقی نماند!
عثمان به برادرش پاسخ داد: من گناهانی دارم و می‌خواهم با این کار رضایت الهی را جلب کنم و به عفو و بخشش او امیدوار هستم.
عبد اللَّه گفت: این شتر سواریت را با جهازش به من هدیه کن تا تمامی گناهان تو را به گردن گیرم!؛ عثمان شتر را به برادرش داده و کسانی را بر معامله خود شاهد گرفت، و از آن پس، دادن صدقه را قطع کرد؛ که به دنبال این گفت‌وگو بود که آیات ۳۳ به بعد سوره نجم نازل شد.
برخی از مفسران نیز گفته‌اند؛ این آیات در‌باره ولید بن مغیره فرود آمده که مال خود را انفاق می‌کرد و در دین خود پیرو پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود. مشرکان وی را سرزنش نمودند که چرا دین پدرانت را ترک نمودی؟! او پاسخ داد: از عذاب خدا می‌ترسم!؛ یکی از مشرکان گفت؛ مقداری از مالت را به من بده تا من گناه تو را به گردن گیرم.

---

اما آیه ۵۵ به نظر می‌رسد که مخاطبش عام بوده و در ارتباط با فردی خاص نازل نشده باشد، و معنایش آن باشد که‌ ای انسان! تو در مورد کدامین نعمت پروردگارت که دلالت بر وحدانیت او دارد، شک و تردید می‌کنی؟! «فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکَ تَتَماری‌».
در این کلام اگر چه گویا یک فرد مورد خطاب قرار گرفته، اما مقصود از آن، تمام بنی آدم بوده و تذکر به تمام انسان‌ها در هر عصر و زمان تا روز قیامت است.البته برخی معتقدند؛ خطاب در این آیه، به همان ولید بن مغیره‌ای است که ذیل آیه ۳۳ سخن از او رفت. همان فردی که‌ اندکی انفاق نمود و سپس از ادامه انفاق خودداری کرد.بر اساس این تفسیر، مخاطب هر دو آیه یک نفر می‌باشند.

---