سمع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سمع،
قلب ، بصر.
پرسش: چرا در
آیه ۷۸ سوره نحل (۱۶) ، کلمه سمع مفرد آمده و کلمات ابصار و افئده
جمع آمده‌اند؟
پاسخ: در این‌که چرا "قلب" و "بصر" در آیه مورد پرسش به صیغه جمع، اما "سمع" مفرد ذکر شده است؟ برخی از
مفسران معتقدند که این تفاوت نکته‌ای دارد و برخی نیز حکمتی برای آن قائل نیستند. در این مختصر به برخی از این دیدگاه‌ها اشاره می‌شود.
کلمه "سمع" در
قرآن همه‌جا
مفرد آمده؛ یعنی به‌صورت جمع (اسماع) نیامده است؛ ولی "قلب" و "بصر" گاهی به‌صورت جمع مانند آیه مورد پرسش و گاهی به‌صورت مفرد آمده است:"
وَ خَتَمَ عَلی سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلی بَصَرِهِ غِشاوَةً ".
شیخ طوسی در تفسیر
تبیان از یکی از ادبای معروف چنین نقل می‌کند: علت مفرد آمدن "سمع " ممکن است یکی از دو چیز باشد:
این‌که سمع گاهی به‌عنوان اسم جمع به کار می‌رود و می‌دانیم که در
اسم جمع معنای جمع نهفته است و نیازی به جمع بستن ندارد.
این‌که سمع می‌تواند معنای مصدری داشته باشد و مصدر دلالت بر کم و زیاد هر دو می‌کند؛ از‌این‌رو نیازی به جمع بستن ندارد.
صاحب
تفسیر جوامع الجامع معتقد است؛ سمع، چون مصدر است و اصولاً
مصدر جمع بسته نمی‌شود؛ از‌این‌رو به‌صورت مفرد ذکر شده است.
البته، می‌توان وجه ذوقی و علمی برای این تفاوت گفت و آن این‌که چون تنوع
ادراکات قلبی و مشاهدات با چشم نسبت به "مسموعات" فوق‌العاده بیشتر است؛ از این جهت
قلوب و ابصار به‌صورت جمع ذکر شده‌اند، ولی "سمع" به‌صورت مفرد آمده است.
همچنین این نکته نیز قابل توجه است:این‌که در این آیه
قلب و بصر به‌صورت جمع و سمع به‌صورت مفرد آمده و قلب مقدم بر سمع ذکر شده دلیل خاصی ندارد؛ زیرا در آیات دیگر قرآن عکس این کار را ملاحظه می‌کنیم. بنابراین، جمع و افراد این کلمات و یا تقدیم و تأخیر آنها برای تنوع در بیان مطلب است.
بنابراین نیازی نیست که جمع و افراد این کلمات و یا تقدیم و تأخیر آنها الزاماً دارای
حکمت و سرّی باشد که اگر به سر آن پی نبردیم، این تقدیم و تأخیرها و یا مفرد و جمع آوردن‌ها بیهوده تصور شود.
پایگاه اسلام کوئیست.
