سفارش به حضور قلب در نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز،
حضور قلب،
عبادت،
تشریع،
قساوت قلب، نماز بی‌توجه.
پرسش: آیا انجام عباداتی مانند نماز اگر بدون توجه باشد، موجب قساوت قلب انسان می‌شود و بهتر است که آنها را انجام ندهد؟! و آیا نماز با توجه و حضور قلب در آخر وقت بهتر است، یا نماز بی‌توجه در اول وقت؟!
پاسخ: اگر انسان دائماً نماز بدون توجه بخواند، موجب قساوت قلب او می‌شود لذا اگر گاهی در اول وقت حضور قلب نداشت جایز است نماز را به تأخیر بیندازد و باید تلاش کند اسباب حضور قلب در نماز را بعدی فراهم نماید.
نخست باید گفت؛ عباداتی که از سوی
شرع تشریع شده‌اند، آداب و شرایطی دارد که قسمتی از آن جزء
واجبات شمرده می‌شود و اگر کسی رعایت مقدار واجب آن‌را ننماید، چنین عبادتی مورد قبول نیست و سبب
قرب الهی نمی‌گردد؛ اما رعایت قسمت دیگری از آداب (اگر چه واجب شرعی نیست) ولی سبب رشد و کمال بیشتر انسان شده و بی‌اهمیتی به آنها ممکن است آثاری مانند قساوت قلب را به دنبال داشته باشد، اگرچه این موضوع مجوزی نخواهد بود که انسان از انجام وجبات خودداری کند.
حال با توجه به این مقدمه، طبیعی است مقصود از توصیه به نماز اول وقت این نیست که نماز بدون توجه به آداب آن انجام پذیرد؛ زیرا معمولاً کسانی که اهتمام به نماز اول وقت دارند، در صورت امکان تلاش‌شان بر این است آن‌را به درستی و با توجه انجام دهند، و احیاناً اگر هم کوتاهی در حضور قلب داشته باشند، به تدریج موفق به رعایت بهتر آداب عبادت هم می‌شوند. بنابراین توصیه به نماز اول وقت منافاتی با سفارش به حضور قلب در نماز ندارد.
همچنین باید گفت؛ منظور از این‌که گفته می‌شود اگر حضور قلب نباشد نباید نماز خواند، این نیست که در اول وقت نماز خوانده نشود و نماز را به تأخیر انداخت؛ بلکه منظور آن است در حد امکان از عواملی که موجب از بین رفتن حضور قلب (که سبب قساوت قلب می‌شود) دوری نمود؛ زیرا اگر نماز تنها طبق عادت، و بدون حضور قلب خوانده شود، ممکن است به تدریج از آثار آن غافل شده و سبب قساوت قلب شود!
به عبارت دیگر، هدف از انجام عبادات و اذکاری که به انجام آن سفارش شده، نزدیکی و قرب به
پروردگار است. و کسانی که از روی عادت و بدون توجه به این هدف، عبادتی را انجام می‌دهند، نه تنها چنین عبادتی آنان را مقرب درگاه خداوند نمی‌کند؛ بلکه او را از خداوند دور می‌نماید. به عنوان نمونه فردی که عادت کرده برای بلند شدن از زمین، ذکر «یا الله» بگوید، گاه حتی زمانی که برای اقدام به معصیتی از زمین برمی‌خیزد نیز این ذکر را از روی عادت خواهد گفت و طبیعتاً چنین ذکری نه تنها قلب را جلا نخواهد داد؛ بلکه شاید موجب تاریک‌تر شدن آن شود.
بنابراین، رعایت نماز اول وقت همراه با حضور قلب توصیه آموزه‌های دینی است و کوتاهی در آن مورد پذیرش نیست و انسان نباید عبادات بی‌توجه را به دلیل قساوت قلب رها کند، بلکه باید علاوه بر انجام عبادت، به گونه‌ای عمل کند که توجه را نیز به همراه داشته باشد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «سفارش به حضور قلب در نماز»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۷/۱۸.
