تحصیل حسن خلق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حسن خلق ، خوش رفتاری با والدین.
پرسش: باید چه کار کنم تا
اخلاق و رفتارم با همه و مخصوصاً با پدر و مادر بهتر شود؟
پاسخ: در پاسخ به سؤال لازم است ابتدا به این مقدمه اشاره کنم که:
نوجوان به تدریج که از سرزمینی آرام و بی‌خیال کودکی به دشت‌های پرحادثه
بلوغ می‌رسد، دگرگونی‌هایی را در خویش (هم در بُعد جسمانی و هم در بُعد رفتاری) احساس می‌کند، رفتارها، برخوردها و
روابط نوجوان با اطرافیان گاه با مشکل روبرو می‌شود. امّا باید توجه داشت که این رفتارهای به ظاهر ناسازگار تا حدودی برخواسته از ویژگی‌های دوران نوجوانی است و نمی‌توان درباره آن قضاوت اخلاقی نمود. امّا در عین حال به این معنا هم نیست که همه رفتارهای جوانان و نوجوانان را مطلوب و مقتضای دوره سنّی آن‌ها دانست، بلکه در پاره‌ای از موارد واقعاً رفتارهای نوجوانان و اخلاق اجتماعی آنان ناهنجار و ناپسند است که هم والدین و هم فرزندان باید در بهبود و اصلاح آن بکوشند. در مورد شما خواهر گرامی نیز باید عرض نمود که اگر واقعاً رفتار و برخوردهای شما با همه و مخصوصاً با پدر و مادرتان، رضایت‌بخش نیست و فکر می‌کنید که نیاز به اصلاح دارد، باید به این نکته توجه داشته باشید که «رفتارها» و «برخوردهای» افراد با دیگران شدیداً‌تحت تأثیر «
بینش‌ها» و «
نگرش‌های»افراد نسبت به دیگران است. اغلب ما فکر می‌کنیم رفتارهای ما واکنشی است که از حوادث بیرونی ناشی می‌شود، امّا در واقع شدیدترین ناراحتی یا خشنودی‌ها ناشی از بینش‌ها و باورهای ما هستند. بنابراین اگر شما می‌خواهید رفتار خود را با پدر و مادر و دیگران بهتر و سالم‌تر نمائید. باید باورها و احساسات خود را نسبت به آن‌ها تغییر دهید.
مهم‌ترین عوامل که می‌تواند شما را در این امر یاری کند، توجه به سه نکته است:
۱. توجه به مقام ارزشمند پدر و مادر و اهمیت حُسن
معاشرت با دیگران؛
خداوند متعال، در آیات متعدد به اطاعت از پدر و مادر و برخورد شایسته با آنان سفارش نموده است، بگونه‌ای که نیکی و برخورد شایسته با پدر و مادر را بعد از پرستش پروردگار دانسته است.
در روابط با دیگران نیز توصیه به
اخلاق شایسته و نیکو شده است
لذا سعی کنید که نگرش و تصویر مثبت در مورد دیگران به خصوص پدر و مادر را در خود ایجاد نمائید.
۲. توجه به نتایج مطلوب و فواید اخلاق شایسته؛ علاوه برآن که آیات
قرآن و
روایات، از
حُسن خُلق بالاترین ستایش‌ها شده است و از آن به نشانه
کمال ایمان ،
کمال
دین ، بهترین همنشینی و راه نزدیک شدن به
خدا ، یاد شده است، تجربه نیز نشان داده است که
خوش‌اخلاقی دارای آثار و فایده‌های فراوان فردی و اجتماعی، دنیایی و آخرتی است مانند: آسایش‌بخش زندگی، عامل نفوذ در قلب مردم،
عزّت و سربلندی و بهره‌مندی از نعمت‌های بی‌کران الهی.
۳. نباید همیشه دیگران را مقصر دانست؛ و نسبت به دیگران بدبین بود چون
بدبینی نسبت به دیگران و تبیین رفتار دیگران با دید منفی، باعث می‌شود که
انسان رفتار نادرست از خود نشان دهد، بلکه باید رفتار دیگران را با
حُسن ظن و
خوش‌بینی تبیین نمود،
در مواردی هم که واقعاً برخورد اطرافیان با غرض سوء باشد،
عفو و
گذشت، بهتر از برخورد نادرست و عکس‌العمل نامطلوب نشان دادن است.
پس از آن‌که این سه نکته را به دقّت مورد توجه قرار دادید و بینش مثبت نسبت به اطرافیان برای‌تان حاصل شد، در مقام عمل و رفتار نیز موفق خواهید شد که با اطرافیان رفتار بهتری از خود نشان دهید. البتّه ابتدا باید تمرین کرد و رفتارهای شایسته را در موقعیت‌های مختلف باید تکرار نمود. بهترین کارهای عملی که بکارگیری آن‌ها می‌تواند رفتار و روابط شما را با دیگران بهبود بخشد این است که به دستورات اخلاقی که در آیات و روایات آمده است، عمل نمائید. عمده‌ترین آن‌ها عبارتند از:
سعی کنید به دیگرن به خصوص پدر و مادر، اظهار
محبت کنید و از
علاقه باطنی که نسبت به آنان دارید، پرده بردارید.
تحقیقات روان‌شناختی نیز نشان داده است که اظهار محبت و علاقه به دیگران، باعث نفوذ و استحکام در روابط اجتماعی افراد خواهد شد.
نیکو سخن گفتن یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند رفتار شما را با دیگران بهبود بخشد. سعی کنید با دیگران همان‌گونه سخن بگوئید که دوست دارید دیگران با شما سخن بگویند.
هر مسلمان وظیفه دارد با لبخند و چهره گشاده با دیگران به خصوص پدر و مادر و خویشاوندان روبرو شود.
در برابر دیگران
فروتنی و
تواضع از خود نشان دهید و به این نکته توجه داشته باشید که انسان‌های متواضع و
فروتن را همگان دوست دارند، در روایتی از
امام علی ـ علیه‌السّلام ـ آمده است: نتیجه
تواضع ،
محبت است و نتیجه
غرور و
گردن‌کشی،
دشنام.
توصیه می‌شود که هیچ‌گاه رفتار و یا سخنان حاکی از
خشم و
عصبانیت از خود نشان ندهید. خشمگین شدن و
پرخاشگری منشأ بسیاری از
اختلافات خانوادگی است. از این رو نمی‌توان امیدوار بود که جمعی از فامیل در کنار هم به مسالمت و
امنیت زندگی کنند مگر آن‌که همه ایشان تصمیم بگیرند که هیچ‌گاه بر همدیگر خشمناک نشوند. لذا شما نیز سعی کنید که به همگان
احترام بگذارید و حتی برخوردهای ناپسند دیگران را با رفتار شایسته پاسخ دهید وقتی دیگران رفتار شایسته را از شما مشاهده کردند، قطعاً نظر و نحوه برخورد آن‌ها نیز تغییر خواهد نمود.
در تکمیل راهکارهای یاد شده و به منظور استفاده از یک روش نظام‌مند، بهتر است در مواقعی که تنها هستید و حوصله فکر کردن و
برنامه‌ریزی دارید، همه آن موقعیت‌ها و صحنه‌هایی را که در برخورد با دیگران رفتار مناسب از خودتان نشان نداده‌اید، مجسّم نموده و نقاط ضعف رفتار خود را برشمارید، و روی کاغذ بنویسید، سپس برخورد مناسب با هر موقعیت را در مقابل آن یادداشت کنید، در ضمن پیامدهای رفتار مورد نظر را نیز ارزیابی کنید و تصمیم بگیرید یا حتی به خود
تلقین نمائید که بعد از این باید این‌گونه رفتار کنم، و برای هرگونه رفتار حتی رفتارهای نامناسب دیگران، چندین نوع پاسخ مناسب در نظر بگیرید، در موقعیت‌های عینی که با والدین و دیگر دوستان روبرو می‌شوید، سعی کنید آن برنامه از قبل تعیین شده را به خاطر آورده و نکات اصلی آن را رعایت کنید، تمرین این برنامه رفتاری، بسیار مفید خواهد بود.
• سيد احمد احمدي، روان‌شناسي نوجوانان و جوانان، مشعل، ۱۳۷۳.
• محمد اصفهاني، اخلاق ديني در انديشة شيعي، نهاوندي، ۱۳۷۸.
• مينو كسائيان، والدين ناسالم (بحثي پيرامون روابط والدين و فرزندان) ماني، ۱۳۷۸.
سایت اندیشه قم.
