• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاریخ وقوع جنگ نهروان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: جنگ نهروان، امام علی(علیه‌السّلام).

پرسش: جنگ نهروان در چه زمانی اتفاق افتاد؟

پاسخ اجمالی: جنگ نهروان در کمتر از یک سال پس از جنگ صفین اتفاق افتاد و اقوال تارخ‌نگاران بین سال‌های ۳۷ تا ۳۹ هجری مختلف است.



نزدیک به یک سال از ماجرای صِفّین می‌گذشت و هنوز شعله‌های آن جنگ خونین، یکسره خاموش نشده بود که آتش جنگ خانگی، و این‌بار از درون سپاه امام (علیه‌السّلام) و به سردستگی مسلمانان افراطی، شعله‌ور گشت و بدین‌سان، امام (علیه‌السّلام) از آغازِ به‌دست‌گیری زمام قدرت سیاسی، هر سال با یک جنگ داخلی رویارو شد.

زمان وقوع جنگ نَهرَوان به‌طور دقیق معلوم نیست. برخی از تاریخ‌نگاران، زمان وقوع آن را سال ۳۸ هجری
[۲] ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۰۷.
[۳] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۳۶۱.
[۴] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب،ج۲، ص۴۱۵.
[۶] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۸۸.
و بعضی سال ۳۷ هجری
[۷] ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابة، ج۱، ص۷۱۴ الرقم ۱۱۲۷.
و دسته‌ای هم سال ۳۹ هجری دانسته‌اند.
به نظر می‌رسد که رأی نخست به صحّت نزدیک‌تر باشد. بسیاری از سیره‌نگاران، یا چنان‌که طبری گفته: بیشینه ایشان، بر همین قول‌اند. از این گذشته، جُستار دقیق در سیر وقایع دوران حکومت امام علی (علیه‌السّلام) نیز این رأی را تایید می‌کند.


و امّا ماهِ وقوع نبرد نهروان؛ بیشینه تاریخ‌نگاران از آن یاد ننموده‌اند؛ لیکن برخی از ایشان اشاره کرده‌اند که این نبرد در ماه صفر سال ۳۸ هجری رخ داد
[۱۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۸۸.
و بعضی تاریخ وقوع آن را ماه شعبان همان سال دانسته‌اند.
[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۸۸.
به نظر می‌رسد قول نخست درست است، یعنی ماه صفر سال ۳۸ هجری؛ زیرا زمان داوری به ماه رمضان نهاده شده بود و از آن پس، امام (علیه‌السّلام) سپاهی را تجهیز کرده، به جانب شام روانه ساخته بود که در این میان، با سرکشی خوارج رویارو گشت. این نبرد، بسیار کم پایید و چیزی نگذشت که آتشِ آن خاموش شد.


۱. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۹۱ وفیه «وهذا القول علیه اکثر اهل السیر».    
۲. ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۰۷.
۳. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۳۶۱.
۴. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب،ج۲، ص۴۱۵.
۵. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۶۲.    
۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۸۸.
۷. ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابة، ج۱، ص۷۱۴ الرقم ۱۱۲۷.
۸. مسعودی، علی بن حسین، التنبیه والإشراف، ص۲۵۶.    
۹. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۹۳.    
۱۰. مسعودی، علی بن حسین، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۶۲.    
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۸۸.
۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۸۸.
۱۳. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۴، ص۶۴، وفیه «فاُهمِدوا فی الساعة».    
۱۴. ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۴۶، وفیه «فاُهلکوا فی ساعة».    
۱۵. دینوری، احمد بن داود، الاخبار الطوال، ص۲۱۰، وفیه «وقتلت الخوارج کلّها ربضة واحدة».    
۱۶. کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، ج۴، ص۲۷۴، وفیه «لم تکن الّا ساعة حتی قتلوا باجمعهم».    
۱۷. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۹۳، وفیه «الْتَحَمَت الحرب بینهم مع زوال الشمس».    
۱۸. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمّة، ج۱، ص۲۶۷، وفیه «لم یکن الّا ساعة حتی قتلوا».    



سایت‌ حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «تاریخ وقوع جنگ نهروان» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۹/۵.    


رده‌های این صفحه : جنگ نهروان | مباحث تاریخی




جعبه ابزار