کمال زن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کمال زن، شغل دائمی، واجب کفایی.
پرسش: تا آن‌جا که من می‌دانم کمال زن در کار کردن (شغل دائمی) نیست؛ ولی به عنوان مثال جامعه به پزشک خانم هم نیاز دارد. حال کدام کار بهتر است و تکلیف چیست؟
پاسخ: کار زن می‌تواند دو نوع باشد: یا وظیفه‌ای است که به هر دلیلی بر عهده اوست و این کار چون «وظیفه» است، در انجام آن هیچ شک و شبهه‌ای نیست؛ اما اگر این کار به حد ضرورت و وظیفه نرسیده باشد و افراد دیگری باشند که انجام بدهند، دیگر سزاوار نیست که زن سراغ چنین کارهایی برود.
ما نیز مانند شما با این جمله موافق هستیم که «کمال زن در کار کردن نیست». هیچ
شک و شبهه‌ای در این مورد وجود ندارد؛ حتی کشورهای غربی مدعی تمدن، که فریاد آن‌ها در برابری
زن و مرد گوش فلک را کر کرده، کم‌کم به همین نتیجه رسیده‌اند که بعضی مقولات ـ مثل کار کردن
زن ـ گاهی برای زن خطرآفرین است؛ ازاینرو آن‌هایی که مقداری از
انسانیت در وجود آن‌ها هست، با این مقوله به مبارزه برخاسته و آن را نافی
شخصیت زن ـ با ویژگی‌های منحصر به فردش ـ می‌دانند.
از نگاه ما هم کمال انسانی چیزی فراتر از این حرف‌هاست؛ بنابراین ما نباید کمال زن را با کار کردن گره بزنیم. وقتی که این دو مطلب را «که شغل دائمی کمال زن نیست» و «نیاز جامعه به برخی تخصص‌های زنانه» در کنار هم قرار می‌دهیم، دچار همین
تناقض می‌شویم که بالاخره کارهایی مثل پزشکی ـ به ویژه در باب بیماری‌های مخصوص
زنان ـ برای جامعه لازم است و باید زنانی باشند که به این امور بپردازند و ... .
اگر ما نگاهمان را به کمال زن عوض کنیم و زاویه دیدمان را بر دستورات الهی و دینی منطبق نماییم، آن‌گاه است که بهتر می‌توانیم به این موضوعات نظر بیندازیم. کمال زن و دیگر افراد انسانی عمل به وظایف محوّله به اوست. بعضی وظایف مشترک میان همه انسان‌هاست و جنسیت هیچ وجه تمایزی برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند و بعضی دیگر براساس روحیات و ویژگی‌های هر جنسی مخصوص همان جنس است. گاهی نبرد
زن در میدان
جنگ و دوشادوش مردان، یک وظیفه محسوب شده و عمل به آن نشان از کمال فکری و عقیدتی او است.
عفت،
حیا و
پاک‌دامنی زن مسلمان، حضور در عرصه‌های علمی که برای زن به صورت
واجب در آمده است و ... همه از کمال زن خبر می‌دهند. در پاره‌ای اوقات کار کردن زن به خاطر وجود مشکلات سخت اقتصادی و دوری از آفات غیر قابل کنترل، فقر و تنگ‌دستی، یک وظیفه و ضرورت به حساب می‌آید و چون عمل به وظیفه کرده، عمل او را باید در راستای کمال‌طلبی او دانست.
آری مهم این است که باید ما به وظیفه خود عمل کنیم. همان وظایفی که
قرآن کریم و
اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السّلام) بر دوش تک‌تک افراد گذاشته‌اند؛ ازاینرو کار بیرون از خانه برای زن وظیفه می‌شود و گاهی کار بیرون از خانه مخلّ بنیان
خانواده و ضررآفرین.
خداوند مشارکت زنان در مراتب بالای سیاسی را در قالب بیعت تأیید می‌کند و می‌فرماید:
«ای پیامبر اگر زنان مؤمن آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ‌کس را شریک خدا قرار ندهند و... و در کارهای نیک از تو نافرمانی نکنند، با آن‌ها بیعت کن و از خدا برایشان آمرزش بخواه».
یا در جایی دیگر، خداوند نظارت بر رفتارهای اجتماعی (
امر به معروف و
نهی از منکر) را به عنوان یک
حق به زنان و
مردان سپرده است؛ از جمله در سوره توبه می‌فرماید:
«مردان مؤمن و
زنان مؤمن بر یک‌دیگر ولایت دارند، به نیکی فرمان می‌دهند و از ناشایست باز می‌دارند».
بگذارید به‌گونه‌ای دیگر سخن را پی بگیریم. بقای نظام اجتماعی ایجاب می‌کند افراد به مشاغل گوناگون بپردازند و ضرورت‌های جامعه را پاسخ گویند. در
فقه اسلامی دسته‌ای از مشاغل واجب کفایی است؛ یعنی اگر هیچ‌کس آن
شغل را به عهده نگیرد، بر همه مسلمانان
واجب است که آن شغل را راه بیندازند تا نظام اجتماعی به هم نخورد؛ مانند طبابت، نانوایی، قابلگی و ... . اگرچه از تعالیم اسلامی استفاده می‌شود که نخستین وظیفه زن رسیدگی به خانه و
تربیت فرزند می‌باشد و
پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرموده‌اند: «بهترین زنان کسانی‌اند که بچه‌زا، عفیف، سازگار و در تربیت فرزندان کوشا باشند».
لکن از آن‌جا که بعضی حرفه‌ها واجب کفایی است و بعضی
فقها نیز می‌فرمایند: اگر زنی صاحب شغلی بود، جایز نیست در همان مورد (زنان) به
مردان مراجعه شود (رساله‌های عملیه)؛ بر زن‌ها واجب می‌شود این حرفه‌ها را ـ با رعایت عفاف،
تقوا و شرایط ـ عهده‌دار شوند؛ مثل دوزندگی برای زنان،
مامایی،
تعلیم و تربیت، پزشکی و... . بر همین اساس است که سفارش می‌کنند تا می‌توانید زن‌ها و
دختران خود را به نزد پزشک زن ببرید نه مرد!
تاریخ چه می‌گوید؟
اگر پرونده زنان شیعی در زمان پیغمبر و
ائمه (علیهم‌السّلام) را بررسی کنیم و حضور آن‌ها را در صحنه‌های
جنگ و میدان‌های اقتصادی ببینیم، و همین‌طور به سخنان پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در رویارویی با این افراد توجه کنیم، خواهیم یافت که نمی‌توان کار کردن زن را صددرصد تأیید یا رد کرد؛ بلکه باید به شرایط موجود، قابلیت‌ها و ویژگی‌های فرد توجه کرد و با ارزش‌گذاری آن، اگر به حد ضرورت رسید و وظیفه‌ای شد بر دوش
زن،
عمل به آن لازم است.
وقتی
سیره حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را
مطالعه می‌کنیم، می‌بینیم که ایشان نیز
سعادت زن را در کار داخل منزل می‌دانند و خود ایشان در هنگام ضرورت (سخنرانی در جریان
فدک و...) با عفاف کامل از خانه خارج می‌شدند.
بنابراین در پایان تکرار می‌کنیم که کار زن دو نوع می‌تواند باشد: یا وظیفه‌ای است که به هر دلیلی بر عهده اوست و این کار چون «وظیفه» است، در انجام آن هیچ
شک و شبهه‌ای نیست؛ اما اگر این کار به حد ضرورت و وظیفه نرسیده باشد و افراد دیگری باشند که انجام بدهند، دیگر سزاوار نیست که زن سراغ چنین کارهایی برود.
۱. نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام)، سیداحمد فاضلی، قم، انتشارات میثم تمار، ۱۳۸۱ ش.
۲. احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آن، تهیه و تنظیم: سید مسعود معصوم، قم، انتشارات بوستان کتاب، ۱۳۸۰ ش.
۳. زن در آیینه جلال و جمال، آیت‌الله جوادی آملی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «کمال زن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۳۰.
