چگونگی شناخت خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شناخت خدا، عشق به خدا، تکیه به خدا.
پرسش: چگونه می‌شود
خدا را شناخت و به او تکیه کرد و عاشق او شد؟
پاسخ:
مفهوم واژه
خداوند، از عمومی‌ترین و ساده‌ترین مفاهیمی است که هر انسانی حتی منکران
وجود خداوند نیز تصویری از آن در ذهن خود دارند. چون همه می‌دانند خداوند یعنی موجودی که خالق همه موجودات، توانای بر هر کار، آگاه بر همه چیز، بینا، شنوا، حی و... است، اما باید دانست شناخت حقیقت و کنه ذات خداوند برای
انسان ممکن نیست، چون ذات خداوند نامحدود و بی نهایت است و علم یعنی احاطه بر معلوم، و انسان چون ذات و خصوصیاتش محدود است نمی‌تواند به حقیقت ذات خداوند نامحدود پی ببرد. « لایحیطون به علما؛
بر خداوند احاطه علمی پیدا نمی‌کنند.» و به همین جهت در ذات خداوند نباید تفکر کرد.
هر چند ذات خداوند قابل شناخت کامل نیست ولی
شناخت صفات خداوند برای ما ممکن است و هر کس باندازه استعداد و تلاش خود می‌تواند
صفات خداوند را بشناسد.
راههای
شناخت خداوند در یک دسته بندی کلی به راههای زیر تقسیم می‌شوند:
الف- راه عقل مثل
برهان امکان و وجوبب- راه حسی و تجربی مثل
برهان نظم (تجربی نامیدن این راه به معنای استقلال آن از هر گونه استلال عقلی نیست، بلکه ناظر به این واقعیت است که یکی از مقدمات اساسی آن بر مشاهده تجربی پدیده های طبیعی استوار می‌گردد.)
ج راه دل یا
برهان فطرت
و اما این که چگونه می‌شود به ذات او تکیه کرد باید گفت:کسی را که بر او
توکل می‌کنیم باید دارای دو فضیلت باشد:
۱- علم کافی نسبت به امری که به او محول شده و از او یاری خواسته شده است.
۲- قدرت و توانایی بر انجام آن کار.
خداوند چون دانای به آشکار و نهان است و علم هیچ چیزی بر او پوشیده نیست و نیز بر همه چیز قادر توانا است، در همه احوال بهترین دوست و اطمینان‌بخش‌ترین پشتیبان و
وکیل است. «و من یتوکل علی الله فهو حسبه»
علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «اَلتَّوَکُّلُ مِنْ قُوَّةِ الْیَقینِ؛
توکل نتیجه
یقین قوی به خداوند است.» و نیز هرکس خدا را تکیه گاه خویش قرار دهد یعنی به او توکل کند خداوند او را کفایت خواهد نمود، حضرت علی (علیه‌السلام) می فرماید:«اَلتَّوَکُّلُ خَیْرُ عِمادٍ؛
توکل (بر خدا) بهترین تکیه گاه است.»
البته مفهوم توکل مانند برخی دیگر از مفاهیم دینی با حجاب‌هایی از
جهل و
خرافات پوشانده شده است بطوری که گروهی می‌پندارند
توکل یعنی این که تصمیم‌گیر تنها خداست و تلاش و کوشش انسان کمترین اثری در سرنوشت او و اداره زندگی‌اش ندارد. در حالی که از نظر منابع دینی، مورد توکل جایی است که انسان بخواهد کاری را انجام دهد پس توکل همراه با عمل معنا دارد، خداوند در
قرآن می‌فرماید: وقتی که عزم اراده (بر کاری) کردی برخدا توکل کن.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به عربی که شتر خود را رها کرده بود و می‌گفت توکل کردم، فرمود: « فی الخبر النبوی أنه (صلی‌الله‌علیه‌وآله) قال للأعرابی الذی ترک ناقته مهملة فندت فلما قیل له قال توکلت فترکتها فقال (صلی‌الله‌علیه‌وآله) اعقل و توکل؛
زانوی شتر خود را ببند و توکل کن.»
واژه «
عشق» مشتق از «عشقه» به معنای میل مفرط است. «عشقه» گیاهی است که هر گاه به دور درخت می‌پیچد، آبِِ آن را می‌خورد؛ در نتیجه درخت زرد شده، کم کم می‌خشکد.
اما در اصطلاح، «عشق» عبارت است از:«محبت شدید و قوی» به عبارت دیگر، عشق مرتبه عالی
محبت است.
اما بیان کلی عقلی راه رسیدن انسان به عشق خداوند با توجه به چند نکته روشن می‌شود:
۱. منشأ و سرچشمه عشق درک کمال محبوب و معشوق است.
۲. انسان موجودی «کمال جو» و «جمال خواه»است.
۳. ذات مقدس خداوند کمال و جمال مطلق و منشأ و سرچشمه همه خوبی‌ها و زیبایی‌هااست. بنابراین
انسان از درون ذات خود عاشق خداوند است هر چند ممکن است در اثر انحرافات فکری و عملی چیز دیگری را خدای خود قرار دهد. و به همین جهت کار انبیای الاهی بر طرف نمودن این انحرافات و زدودن غبار نادانی و
غفلت و پاک نمودن صفحه دل از آلودگی‌هاست.
نکته ی دیگر این که، عشقی که دین برای انسان ترسیم می‌کند، متاُثر از دیدگاه خاصی به انسان، عالم هستی و
خداوند متعال و نسبت این سه با یکدیگر است این عشق، عشقی دو طرفه است؛
بدین صورت که در قبال
عشق انسان به خداوند، او نیز به انسان عشق می‌ورزد.
از مجموع آیات و روایات و سخن عارفان راستین، می‌توان نشانه‌های
عشق حقیقی را دریافت. دانستن این علائم، انسان را قادر می‌سازد تا عشق خود را ارزیابی کند. و برای این که حقیقتاً به خدای عشق آفرین عاشق شود می‌بایست با
تهذیب نفس و
سلوک در مسیرهای روشن شرعی که توسط عارفان حقیقی یعنی امامان معصوم علیهم‌السلام تعیین شده است خود را به این نشانه‌ها نزدیک و نزدیکتر سازد تا طعم عشق راستین را بچشد. در این مجال نشانه‌های عشق حقیقی در دو قسمت، به صورت کلی و اجمالی اشاره می‌شود:
۱. خدا را بر همه محبوب‌های خود ترجیح دهد؛ در باطن و ظاهر مطیع خدا و در همه امور موافق او باشد.
۲.اولیا و همه بندگان مطیع خدا را به جهت او دوست بدارد؛ و با همه مهربان باشد.
۳.
لقای خدا را بر بقای خود ترجیح دهد.
۴.هر چیزی را در برابر
عشق به خداوند حقیر شمارد؛ با مال و جان در راه محبوب، مجاهده کند.
۵. همه اوقات، مستغرق
ذکر خدا باشد.
۶. آسایش و آرامشش در
قرب او باشد.
۷. از حضرت حق راضی و خشنود باشد.
۸. به کلام محبوب (قرآن) عشق ورزد.
۹. بر خلوت و
مناجات با محبوب، حریص باشد.
۱۰.
عبادت برای او آسان باشد.
۱۱. همه کافران و عاصیان را دشمن بدارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «چگونگی شناخت خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۹/۱۷.
