وظایف والدین در برابر فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: وظایف والدین، فرزندان، نهاد خانواده.
پرسش: وظیفه والدین در قبال فرزندان ذکور (پسر) با توجه به تحولات و تغییراتی که در جامعه حاکم است ـ دیگر هرم سابق تربیت که شامل خانواده، مدرسه، جامعه یا محیط ـ بوده است، دچار نوسان و دست‌خوش تغییرات زیادی شده است، نگرش فرزندان نسبت به والدین با حجم عظیم تبلیغات کاذب و ضد ارزشی متفاوت گشته؛ به نظر می‌رسد دیگر نمی‌توان آن ثبات مقام و موقعیت پدر و مادر و برادر و خواهر را هر یک در جایگاه خود مورد تکریم قرار داد.حال تکلیف والدین با این‌گونه فرزندان که تعدادشان هم کم نیست چیست؟
پاسخ:
اغلب شرایط موجود و تغییر و تحولاتی که در خانواده‌ها پیش آمده، محصول ارتباط با دنیای
غرب و با تأثیرپذیری از الگوهای کشورهای بیگانه است. امروزه خانواده‌ها با دو سری از مسائل در برابر فرزندانشان مواجه هستند:
تغییر و تحولاتی که در چند ساله اخیر در جامعه ما رخ داده، برخی آثار مثبتی بر خانواده‌ها گذاشته که عبارت‌اند از:
۱.
آزادی دختران و
پسران در
انتخاب همسر آینده که
اسلام نیز با آن موافق است؛
۲. کاسته شدن از میزان وابستگی‌ها به
خانواده؛ به ویژه در بعد اقتصادی؛
۳. حذف شدن مسئله طبقه در خانواده و بیرون آمدن از حالت
ازدواج درون‌طبقه‌ای و فامیلی؛
۴. فراهم شدن زمینه برای کار و تحصیل جوانان در عرصه‌های گوناگون؛
۵. امکان ارتباط با دنیای خارج و استفاده از تجارب مثبت آنان در زمینه
صنعت و
تکنولوژی.
در این جنبه از عوارض بسیاری می‌توان نام برد؛ مانند:
۱. کم‌رنگ شدن روابط عاطفی در خانواده؛
۲. آزادی بیش از اندازه برای
جوانان؛
۳. ترویج
فرزندسالاری؛ افزایش
سن ازدواج و....
از میان نهادهای موجود در عرصه حیات اجتماعی، خانواده از نقش و اهمیت خاصی برخوردار است. در اسلام، خانواده مهم‌ترین نهاد معرفی شده و هر یک از والدین و
فرزندان وظایفی ویژه بر عهده دارند. در شرایط کنونی جامعه ما، به شدت این نیاز احساس می‌شود که به مبانی تربیتی اسلام و چهارچوبی که اسلام برای خانواده در نظر گرفته، توجه جدی شود.
اما در نظر داشته باشید که جوانان جامعه ما، از خانواده‌ها بیرون آمده‌اند. خانواده‌هایی که والدین ارکان اصلی آنها و عهده‌دار تربیت جوانان فردا هستند. بنابراین در به وجود آمدن این شرایط والدین بی‌تأثیر نیستند.
برخی مشکلات پیش‌آمده، به خاطر رعایت نکردن یک‌سری اصول و وظایف تربیتی است. اگر والدین درست به وظایف خود
عمل کنند، بخش عظیمی از این مشکلات قابل پیش‌گیری هستند.
بنابراین، نمی‌توان تنها فرزندان را مقصر دانست؛ چراکه این‌ها نمی‌توانند از دنیایی دیگر آمده باشند؛ هم‌چنان‌که نمی‌توان تنها وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون و... را عامل به وجود آمده چنین وضعیتی دانست؛ بخشی از مشکلات هم مربوط می‌شود به محیط تربیتی و آموزشگاهی.
با این مقدمه، اینک می‌پردازیم به دیدگاه اسلام و این‌که حد شرعی خدمات‌دهی، به فرزندان از نظر اسلام در چه حدی و تا کجاست؟
گستره خدمات‌دهی و مسئولیت والدین در برابر فرزندان از نظر اسلام
در نگرش اسلامی، وظیفه والدین در قبال فرزندان بسیار وسیع و گسترده است. گستره خدمات‌دهی والدین و نقش و مسئولیتی که در قبال فرزندان دارند، در دوره کودکی بیش از هر دوره دیگر است.
در این دوره والدین در واقع معماران
شخصیت فرزندانشان هستند. نیازهای عاطفی و تربیت اخلاقی فرزندان، بیش از هر موضع دیگری اهمیت دارد. در دوره نوجوانی که فرزند تا حدودی به
استقلال دست می‌یابد و کمتر به والدین وابسته است، نقش والدین در تأمین نیازهای زیستی فرزندان کم‌رنگ‌تر شده و بیشتر وظیفه دارند تا رفتار فرزندانشان را از دور و به طور غیر مستقیم کنترل و
هدایت کنند.
مهم‌ترین وظایف والدین در مورد
جوانان و
نوجوانان، عبارت‌اند از:
یعنی رفتارها و عملکردهای فرزندان به شکل مستقیم و غیر مستقیم کنترل شوند. توجه داشته باشید که کنترل تنها به شکل مستقیم با تذکرات مکرر نتیجه معکوس دارد.
والدین باید تجارب خود را به فرزندان منتقل کنند و آنها را در انتخاب
شغل،
رشته تحصیلی، انتخاب دوست، انتخاب همسر و... راهنمایی کنند.
یکی از وظایف والدین در این سن، فراهم کردن زمینه تحصیل فرزندان است.
والدین باید شخصیت فرزندانشان را مورد احترام قرار داده و به آنها احترام بگذارند.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند:
اکرموا اولادکم؛
فرزندانتان را گرامی بدارید، این عام است و اختصاص به دوره کودکی فرزند ندارد. بسیاری از نابهنجاری‌های اخلاقی و بزهکاری جوانان و نوجوانان به خاطر بی‌توجهی والدین به نیازهای عاطفی آن‌هاست. به ویژه جوان و نوجوان در این دوره به احترام زیادی نیاز دارد و احترام یک نیاز است.
تجربه نشان داده است که بخش قابل توجهی از بزهکاری‌های نوجوانان و جوانان به دلیل تأمین نشدن این‌گونه نیاز‌هاست.
یکی از وظایف والدین در
سن جوانی آنان، فراهم کردن زمینه
ازدواج آن‌هاست.
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در این باره می‌فرماید:
من حق الولد علی والده ثلاثه: یحسِّنُ اسمه و یعلّمَهُ الکتابه و یزوّجه اذا بلغ؛
سه
حق از حق اسلامی است که فرزند بر پدر دارد: اول آنکه برای او نام خوبی بر‌گزیند، به وی خواندن و نوشتن بیاموزد و وقتی به حد
بلوغ رسید، وسایل ازدواجش را فراهم آورد.
در‌صورتی‌که در قبال فرزندان سبک تربیتی صحیح در طول ۱۵-۲۰ سال رعایت شود، همانند باغبانی دانا و بامهارت که گل‌های زیبا و بدون آفت تولید می‌کند، پدران و مادران هم می‌توانند جوانانی بدون آفت
تربیت کنند.
۱. شرفی محمدرضا، با فرزند خود چگونه رفتار کنیم؟ چ ۴، ۱۳۷۳ ش.
۲. شرفی، محمدرضا، مراحل رشد و تحول انسان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وظایف والدین در برابر فرزندان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۰۸.
