هدایت دوستان بد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دوستان بد، هدایت، دوستی.
پرسش: این‌که می‌گویند دوست بد نداشته باشید در شما اثر بد می‌گذارد، پس دختران بد با چه کسانی دوست شوند؟ تا هدایت شوند. اگر ما با آن‌ها دوست شویم، شاید روی آن‌ها تأثیر بگذاریم؟ در هر صورت چه باید کرد؟
پاسخ:
انسان، موجودی اجتماعی است و احساس تعلق و دل‌بستگی به دیگر انسان‌ها از اساسی‌ترین نیازهای فردی اوست. این نیاز در زمینه‌های مختلف از جمله روابط با افراد هم‌سن و سال و تشکیل دوستی با آن‌ها نمود پیدا می‌کند. روان‌شناسان معتقدند که این روابط می‌تواند بر رشد روانی، جسمی، اجتماعی فرد تأثیرگذار باشد و ارزش‌ها،
اعتقادات، آداب‌و‌رسوم اجتماعی و نیز
زبان و
فرهنگ را به هم‌دیگر انتقال می‌دهند.
«النُّفُوسُ أشكالٌ ، فما تَشاكَلَ مِنها اتَّفَقَ ، و الناسُ إلى أشكالِـهِم أميَلُ؛
امام علی (علیه‌السّلام) درباره گرایش افراد به یکدیگر می‌فرمایند: «
روح و روان انسان‌ها متفاوت است، پس هر کدام به دیگری شبیه باشد، به او نزدیک می‌شود و البته مردم از نظر روانی به هم‌سنخ خود تمایل بیش‌تری دارند».
و نیز
امام رضا (علیه‌السلام) در بیانی روشن از دوستی، می‌فرمایند: «اختَبِرُوا الناسَ بأخدانِهِم؛ فإنّما يُخادِنُ الرَّجُلُ مَن يُعجِبُهُ نَحوَهُ؛ مردم را به وسیله دوستانشان بیازمایید؛ زیرا انسان تا صفتی همگون و مناسب روحیه خود را دردیگری ندیده و آن را نپسندیده باشد، با او طرح
دوستی نمی‌ریزد».
همان‌طور که در بالا ذکر شد، دوست، هم در بعد عواطف و امیال و گرایش‌ها و هم در بعد
اندیشه و بینش‌ها، می‌توانند بر
انسان موثر باشند و ما ناخودآگاه از افکار و علایق آن‌ها متأثر شویم. بسیار مشاهده می‌شود که چند دوست، حتی در مدل اصلاح موی سر هم از یکدیگر تأثیر می‌گیرند.
امام علی (علیه‌السّلام) این تأثیرگذاری را آن‌قدر ظریف می‌دانند که می‌فرمایند: «صحبه الاخیار تکسب الخیر، کالریح اذا مرت بالطیب حملت طیباً؛ دوستی با نیکان، نیکی را به همراه می‌آورد، همانند آن‌که نسیم معطری بوزد، بوی خوش آن را به همراه می‌آورد».
هم‌چنان‌که
دوستی با افراد بد نیز، موجب تبادل افکار و کسب رفتارهای ناهنجار است. همان‌طور که نسیمی اگر از روی مرداری برخیزد، بوی نامطبوع را با خود به همراه می‌آورد: صبحةالاشرار تکسب الشر کاالریح اذ امرّت بالنتن حملت نتناً.
البته شایان توجه است که با دیدن کوچک‌ترین خطا، نباید از دوست خود، بُرید و برای همیشه با او قطع رابطه کرد. امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: من جانب الاخوان علی کل ذنب قل اصدقائه.
بلکه با مدارا و دلسوزی، باید او را یاری نمود. چون او هم مثل ما انسان است و ممکن است مرتکب خطا شود؛ اما به هر حال هم‌سنخ بودن بسیار مهم است.
همان‌طور که گفته شد،
اعمال و حرکات دوستان، اثر مستقیم در روحیات، خلق‌و‌خوی افراد دارد. برخی بزرگان
اخلاق و اهل معرفت بر این باورند که نفس آدمی به حدی اثرپذیر است که می‌تواند در یک برخورد کوتاه و با یک احوال‌پرسی و حتی از طریق یک نگاه از دیگران متاثر شود.
در
وصیت‌نامه مرحوم آیت‌الله شعرانی چنین آمده است: شایسته است بر تو که از معاشرت‌های خالی از تعلیم با مردم بکاهی، به‌ویژه با
ثروتمندان و دنیاخواهان. باید آن‌چه که آخرت را از یاد تو می‌برد و میل و رغبت به
دنیا را در تو ایجاد می‌کند، رها کنی و با صالحان و پارسایان و اهل
عبادت همراه گردی؛ زیرا این
عمل به‌طور‌کلی در
تهذیب نفس مؤثر است.
بنابراین نزدیک شدن به چنین افرادی این‌قدر حساس و سرنوشت‌ساز است، که
قرآن کریم از سرانجام دوستی در مسیر گناه و با افراد فاسد و بد کار، پرده بر‌می دارد و می‌فرماید: همه دوستان در آن
روز (
قیامت) دشمنان یکدیگرند، مگر
پرهیزکاران.
تبدیل شدن این‌گونه دوستی‌ها به
عداوت در روز قیامت طبیعی است؛ چراکه هر یک، دیگری را در
گمراهی و
غفلت از خداوند، مقصر می‌داند و تنها پرهیزکاران هستند که
[۴] آن‌ها پایدار است؛ چراکه بر محور خوبی‌ها و ارزش‌های پایدار بوده است.
همچنین قرآن کریم می‌فرماید: «به خاطر بیاور روزی را که
ظالم دست خویش را از شدت حسرت به دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش با
رسول خدا راهی برگزیده بودم. ای وای بر من! کاش فلان (شخص گمراه) را دوست خود انتخاب نکرده بودم.او مرا از یاد
حق گمراه ساخت...».
روان‌شناسان معتقدند،
نوجوانان در دوستی‌های خود غالباً به‌گونه‌ای افراطی عمل می‌کنند و معمولاً دوستی‌های آنان جنبه جذبه و شور به خود می‌گیرد و معیار دوستی‌ها بیش‌تر بر مبنای عواطف شکل می‌گیرد و از پایه‌های منطقی و ارزشی کم‌تر برخوردار می‌باشد.
بنابراین به نظر می‌رسد، نزدیک شدن به دختران ناسالم و بد، اصلاً منطقی نمی‌باشد؛ البته این به معنای آن نیست که نسبت به
هدایت و گمراهی افراد اطراف خود بی‌توجه باشیم؛ بلکه منظور این است که خطر تأثیرپذیری و «با ریسمان او به چاه افتادن» برای ما بسیار است. حداقل این است که با شخص با اطلاع و بزرگ‌تر، در این زمینه هم‌فکری شود.
فردی که بیان فکری و عقیدتی و عاطفی قوی و راسخی داشته باشد، می‌تواند آگاهانه، دیگری را هدایت کند. به عبارت دیگر، شخصی که خود بیناست و را ه را به‌روشنی می‌داند، می‌تواند شخص نابینا را دستگیری نماید. البته همه این سخنان بدین معنا نیست که شما پرسشگر گرامی توان چنین کاری را ندارید _ روحیه پرسش و دغدغه سؤال، بهترین دلیل است _ اما تأکید بر این است که هر چه بیش‌تر باید بنیان فکری و شناختی و روانی، قوی باشد، فردی که می‌خواهد از یک بیمار دستگیری نماید، باید ابتدا خود را واکسینه نماید و راه‌های نفوذ بیماری به خود را مسدود کرده باشد.
شما با اطلاعات بیش‌تر در زمینه‌های دینی و عقیدتی و نیز مسائل اجتماعی و خطراتِ در کمینِ نوجوانانِ دختر، و آشنایی با نیازها، علل
انحراف و نیز مهارت بر شیوه‌های
مشاوره و سخن گفتن با چنان دخترانی به امید خدا، در مراحل بالاتر
سن خود، می‌توانید مشاوری دلسوز و انسانی متعهد، نسبت به دخترانِ جامعه ما باشید.
چه بسیار انسان‌هایی که با قصد پند و‌اندرز ولی نسنجیده، وارد رابطه با اشخاصی شدند که متأسفانه بعد از مدتی، خود مجذوب رنگ و لعاب‌ها و زرق‌و‌برق ظاهری رفتار‌ها و تفریحات آن‌ها شدند و....
اکنون چند توصیه کاربردی را برای هدایت افراد بیان می‌کنیم:
برای هدایت افراد از طولانی کردن جلسات و نشست و برخاست‌های زیاد باید پرهیز شود.
با فردی با ایمان، آگاه و آشنا به نیازها و مسائل جوانان
مشورت کنید و شیوه‌های برخورد و... را از او بیاموزید.
از بیان نکات مثبت
شخصیت آن‌ها، تکریم شخصیتشان برای حذف صفات زشت کمک بگیرید.
هرگز جلوی دیگران به آن‌ها تذکر ندهید (گاهی نامه، کارساز است) تذکر‌های متعدد برای یک جلسه مفید نیست.
هدیه
کتاب در زمینه هدایت‌گری به شکل غیر مستقیم کارگشا است.
نشان دادن واقعیت‌های بیرونی (روزنامه‌ها،
حوادث، جرم‌ها و...) می‌تواند مفید باشد.
دانستن علل انحراف، به شما در هدایت کمک می‌کند.
تا توانی می‌گریز از یا ر بد • • • یار بد بدتر بود از مار بد
مار بد تو را بر جان زند • • • یار بد بر جان و بر
ایمان زند
۱. بهرامی، غلام‌رضا، آئین دوستی، قم، مجمع ذخایر اسلامی، چاپ اول.
۲. مدرسی، سیدهادی، دوستی و دوستان، مشهد، آستان قدس، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ ش.
۳. ری‌شهری، محمد، دوستی در قرآن و حدیث، ترجمه اسلامی، سید حسن، دارالحدیث، ۱۳۷۹ ش.
۴. (در رابطه با آشنایی با روحیات نوجوانان): دکتر شعاری‌نژاد، علی، روان‌شناسی نوجوانان، انتشارات فاخر، چاپ دوم، ۱۳۷۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «هدایت دوستان بد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۲۰.
