هدایای عثمان به ابوذر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: ابوذر، ولایت، هدیه، عثمان، معاویه، بیت‌المال، دوستی، مال حرام، عترت.

پرسش: آیا معاویه و عثمان، هدیه‌هایی برای ابوذر غفاری فرستادند؟ ابوذر با آن هدیه‌ها چه کرد؟ (راجع به ابوذر نقل شده است؛ روزی عثمان (یا معاویه) دو غلام خود را با مبلغی از بیت‌المال به عنوان هدیه و دل‌جویی برای او فرستاد، و گفت، اگر ابوذر این مال را از شما گرفت، آزادتان می‌کنم. اما ابوذر از پذیرفتن آن امتناع ورزید و گفت: اگرچه پذیرفتن این مال باعث آزادی شماست، اما باعث اسارت من است. اصل این داستان در چه منبع تاریخی یا حدیثی نقل شده است؟).

پاسخ: براساس برخی روایات، عثمان یا معاویه هدایایی را برای ابوذر فرستادند، اما ابوذر آن هدایا را نپذیرفت. نمونه‌ای از روایات در ذیل بیان می‌شود.

---

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است: «عثمان دو غلام خود را با دویست دینار پیش ابوذر فرستاد و به آنان گفت: به او بگویید که عثمان به تو درود فرستاد و گفت: این دویست دینار را هر جا نیاز داری، صرف کن. ابوذر پرسید: آیا برای مسلمان دیگری نیز چنین چیزی فرستاده است؟ گفتند: نه. گفت: من هم یکی از مسلمانان! گفتند: او می‌گوید که این مال شخصی خود من است، و به خدا سوگند که هیچ‌ با مال حرامی ‌آمیخته نشده و جز حلال چیزی برایت نفرستادم! ابوذر گفت: مرا به آن نیازی نیست؛ زیرا امروز را در حالی آغاز کردم که بی‌نیازترین مردمانم! گفتند: خدا خیرت دهد! ما در خانه تو چیزی که به کار آید نمی‌بینیم، نه کم و نه زیاد. گفت: چرا! زیر این پارچه، گرده نان جوی است که چند روز است به حال خود باقی مانده است. من با این دینارها چه کار کنم؟! نه، به خدا سوگند نمی‌گیرم، تا خداوند متعال بداند که روی هیچ کم و زیادی حساب باز نکرده‌ام؛ بلکه با ولایت علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) و عترتش که راه‌نمایان و هدایت‌شدگان‌اند و به حق هدایت می‌کنند و به آن می‌پیوندند، بی‌نیاز و توانگرم».

۱.۱ - روایتی از بلاذری

در برخی منابع اهل سنت، مشابه چنین پیشنهادهایی، از سوی معاویه و دیگران نقل شده است:
بلاذری (متوفی: ۲۷۹ ق) می‌گوید: ابوذر، کارهای معاویه را زشت می‌شمرد و بر وی خُرده می‌گرفت. معاویه سیصد دینار برایش فرستاد. ابوذر گفت: «اگر این مبلغ ارسالی، همان سهم من از بیت‌المال است که امسال مرا از آن محروم داشته‌اید، آن ‌را خواهم پذیرفت، و اگر هدیه است، نیازی بدان ندارم». حبیب بن مسلمه فهری نیز دویست دینار برایش فرستاد. ابوذر گفت: «آیا پست‌تر از من نیافتی که برایم پول می‌فرستی؟!» و آن‌ را باز گرداند. وقتی معاویه کاخ سبزش را در دمشق ساخت، ابوذر گفت: «ای معاویه! اگر این کاخ را از مال خدا ساخته‌ای، خیانت است و اگر از دارایی خودت ساخته‌ای، اسراف است». معاویه هیچ نگفت.

---