نمونههایی از بهتان در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن، بهتان، گناه، تهمت، حدیث.
پرسش: چند نمونه از بهتان در
قرآن را ذکر کنید؟
در قرآن به چند نمونه از نسبتهای ناروا اشاره شده که میتوان از آنها به عنوان نکوهیدهترین مصادیق بهتان یاد کرد:
نسبت ناروا به دیگری، دو گونه است: گاهی نسبت دهنده، خود، مرتکب آن
گناه نشده و گاهی خود، آن را انجام داده و ناجوان مردانه، انجام آن را به دیگری نسبت میدهد. بیتردید، نوع دوم از بهتان، نکوهیدهتر و گناه آن، سنگینتر است. قرآن از این نوع بهتان، چنین یاد کرده است:
«وَ مَن یَکْسِبْ اِثْمًا فَاِنَّمَا یَکْسِبُهُ عَلَی نَفْسِهِ وَ کَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا• وَ مَن یَکْسِبْ خَطِیئةً اَوْ اِثْمًا ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَ اِثْمًا مُّبِینًا؛
و هر کس گناهی مرتکب شود، فقط آن را به زیان خود، مرتکب شده است و
خدا دانای سنجیده کار است، و هر کس خطا یا گناهی مرتکب شود، سپس آن را به بیگناهی نسبت دهد، قطعا بهتان و گناه آشکاری بر دوش کشیده است.»
جالب توجّه است که در
شأن نزول این
آیه آمده است که شخص بی گناه، یک
یهودی بوده که از سوی شخصی به ظاهر
مسلمان به
دزدی متّهم شد، در صورتی که نسبت دهنده، خود، این گناه را انجام داده بود.
یکی دیگر از مصادیق بهتان، نسبت ناروا دادن به یکی از
همسران پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) است که قرآن از آن به عنوان «
افک» (مبدا این
شایعه این بود که یکی از همسران
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در یکی از جنگها از لشکر اسلام عقب افتاد و با یکی از مردان مسلمان به قافله پیوست. شماری از مسلمانان، وی را به کار ناشایست متّهم کردند؛ ولی
خداوند متعال، در آیاتی از
سوره نور، آنها را به شدّت، نکوهش کرد و از دامن زدن به این شایعه ناروا منع نمود. بیشتر مفسّران، شأن نزول این آیات را
عایشه دانستهاند که مورد اتّهام گروهی از
منافقان به سرکردگی
عبد اللّه بن ابی سلول قرار گرفت؛ ولی برخی از احادیث و برخی از تفاسیر، مصداق آیات یاد شده را
ماریه قبطیه میدانند که از جانب عایشه مورد
افترا قرار گرفت.)
یاد کرده و خانواده پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را از این نسبت، مبرّا دانسته و مسلمانان را از دامن زدن به این شایعه بیاساس، به شدّت منع و به مقابله با آن، دعوت کرده است:
«وَ لَوْلَا اِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا یَکُونُ لَنَا اَن نَّتَکَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَکَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِیمٌ؛
چرا وقتی آن را شنیدید، نگفتید: «برای ما سزاوار نیست که دراین
[
موضوع
]
سخن بگوییم.
[
خداوندا!
]
منزّهی تو! این، بهتانی بزرگ است؟»
این آیه در واقع از مسلمانان میخواهد که نه تنها خود، این شایعه را گسترش ندهند، بلکه لازم است برای پیشگیری از گسترش آن، تلاش کنند و در ادامه آیات، کسانی که به اینگونه شایعات دامن میزنند،
تهدید شدهاند:
«اِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ اَن تَشِیعَ الْفَـحِشَةُ فِی الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَهُمْ عَذَابٌ اَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَ الْاَخِرَةِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ اَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛
کسانی که دوست دارند زشتی درباره کسانی که
ایمان آوردهاند، شیوع پیدا کند، برای آنان در
دنیا و
آخرت، عذابی دردآور خواهد بود. و خدا
[
ست که
]
میداند و شما نمیدانید.»
یکی از سنّتهای غلط
دوران جاهلیت، این بود که برخی از مردان، هنگام
ازدواج مجدّد، همسران سابق خود را به
زنا متّهم میکردند تا مهر آنان را تصاحب کنند. قرآن، این عمل را گناهی آشکار دانست و بدینسان از آن
نهی نمود:
«وَ اِنْ اَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّکَانَ زَوْجٍ وَ ءَاتَیْتُمْ اِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا فَلَا تَاْخُذُواْ مِنْهُ شَیْئا اَ تَاْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَ اِثْمًا مُّبِینًا؛
و اگر خواستید همسری
[۸] به جای
همسر [
پیشین خود
]
ستانید و به یکی از آنان مال فراوانی داده باشید، چیزی از آن را پس مگیرید. آیا میخواهید آن
[
مال
]
را به بهتان و گناه آشکار بگیرید؟»
یکی دیگر از سنّتهای جاهلیت، این بود که برخی از زنان، فرزندان نامشروع خود را به شوهران خود منتسب میکردند که خداوند متعال به پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) دستور داد تا هنگام بیعت زنان، ضمن تعهّد گرفتن از اجتناب آنان شماری از گناهان که در آن دوران رایج بوده، از ایشان بخواهد از گناه یاد شده نیز بپرهیزند:
«یَااَیُّهَا النَّبِیُّ اِذَا جَاءَکَ الْمُؤْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلَی اَن لَا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئا وَ لَا یَسْرِقْنَ وَ لَا یَزْنِینَ وَ لَا یَقْتُلْنَ اَوْلَادَهُنَّ وَ لَا یَاْتِینَ بِبُهْتَانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ اَیْدِیهِنَّ وَ اَرْجُلِهِنَّ وَ لَا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبَایِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ اِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ؛
ای پیامبر! چون زنان باایمان نزد تو آیند که با تو بیعت کنند
[
با این شرط
]
که چیزی را با خدا
شریک نسازند و
دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه
حرام زادهای را که پسانداختهاند، با بهتان، به شوهر نبندند و در
[
کار
]
نیک از تو نافرمانی نکنند، با آنان بیعت کن و از خدا برایشان آمرزش بخواه، که خدا آمرزندهای مهربان است.»
سایت حدیثنت، برگرفته از مقاله «بهتان در قرآن» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۱۰.