نقش استمداد از خداوند در خداشناسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خداشناسی، خداوند،
پیامبر، توفیق، دعا.
پرسش: استمداد از
خداوند متعال چه نقشی در
خداشناسی دارد؟
دعا، در رساندن سالک به مقصد، هم
طریقیت دارد و هم
موضوعیت. طریقیت دارد، چون مایه
توفیق یافتن انسان برای انجام دادن سایر برنامه‌های
سلوک است، و موضوعیت دارد، چون خود، مغز عبادت است. پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «الدعاء مُخّ العبادة»
حتّی می‌توان گفت که اگر دعا با شرایط آن انجام شود، یکی از نزدیک‌ترین راه‌ها و شاید نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به مقصد است؛ چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید:
«وَ اِذَا سَاَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَاِنِّی قَرِیبٌ اُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُواْ بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ؛
و چون بندگانم از تو درباره من پرسیدند،
[به آنان بگو که
] «من نزدیکم و ندای دعا کننده را چون مرا بخواند، پاسخ می‌دهم». پس
[بندگانم
] دعوتم را بپذیرند و به من
ایمان آورند، شاید که راه یابند».
از این‌رو، انبیا و اولیای خدا، برای دعا و مناجات با خدا اهمّیت ویژه‌ای قائل بودند و بیش از دیگران، از خداوند متعال استمداد می‌کردند.
امام باقر (علیه‌السّلام) در تفسیر آیه شریف: «اِنَّ اِبْرَهِیمَ لَاَوَّهٌ حَلِیمٌ؛
بی‌گمان، ابراهیم، اَوّاه و
بردبار بود»، می‌فرماید:
«الاوّاهُ هُوَ الدَّعّاءُ؛
اَوّاه، یعنی بسیار دعا کننده.»
و نیز
امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد جدّش
امام علی (علیه‌السّلام) روایت کرده است:
«کانَ امیرُالمُؤمِنینَ (علیه‌السّلام) رَجُلاً دَعّاءً؛
امیر مؤمنان، انسانی پُردعا بود.»
در مورد این دستور، دو نکته، حائز اهمیّت است:
نکته اوّل، این‌که دعا در کنار تلاش و به‌کارگیریِ همه توان برای انجام دادن سایر دستورهایی که بدان اشاره شد، ثمر می‌دهد؛ بلکه بدون مجاهدت، حقیقت دعا تحقّق پیدا نمی‌کند.لذا
امام رضا (علیه‌السّلام) ضمن حدیثی تأکید می‌فرماید:
«مَن سَاَلَ اللّهَ التَّوفیقَ و لَم یَجتَهِد فَقَدِ استَهزَاَ بِنَفسِهِ؛
هر که از خدا توفیق جوید، ولی تلاش نورزد، خود را مسخره کرده است.»
استجابت دعا، شرایطی دارد که در روایات اسلامی، به تفصیل ذکر شده‌اند؛ امّا مهم‌ترینِ آنها،
اخلاص، مطابقت قلب و زبان و بویژه انقطاع (قطع امید) از اسباب و توجّه کامل به حق تعالی است؛ بلکه شرایط دیگر، در واقع، مقدّمه تحقّق این حالت برای نیایش‌گر است، چنان‌که نقل شده است که پیامبر خدا، در پاسخ کسی که
اسم اعظم خدا را می‌جُست تا دعایش اجابت شود، فرمود:
«کُلُّ اسمٍ مِن اَسماءِ اللّهِ، فَفَرِّغ قَلبَکَ عَن کُلِّ ما سِواهُ وَادعُهُ بِاَیِّ اسمٍ شِئتَ؛
هر نامی از نام‌های خداوند، اعظم است. پس دلت را از غیر او خالی بدار و او را با هرنامی که خواستی، صدا بزن.»
بهترین عامل انقطاع از غیر خدا،
عشق و محبّت اوست. کیمیای محبّت، چنان سالک را به خدا جذب می‌کند که پیوند جانش را از هر چه جز اوست، می‌بُرَد و هر چه محبّت بیشتر گردد، حالت انقطاع از غیر و اتّصال به معدن عظمت، افزون‌تر می‌گردد.
سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «نقش استمداد از خداوند در خدا شناسی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۲۴.
