نشانه‌های خدا در آفرینش شب و روز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن کریم، خدا، شب، روز.
پرسش: نشانه‌های
خدا در آفرینش
شب و
روز چیست؟
قرآن کریم، بیش از سی بار، مردم را به مطالعه شب و روز به عنوان دو آیه
خداشناسی و دو پدیده شگفت نظام هستی که حاکی از حکمت آفریدگار جهان است، دعوت کرده است. گاه می‌فرماید که شب و روز، نشانه وجود خداست:
«وَ مِنْ ءَایَـتِهِ الَّیْلُ وَ النَّهَارُ».
«وَ جَعَلْنَا الَّیْلَ وَ النَّهَارَ ءَایَتَیْنِ».
گاه می‌فرماید که خدا، آفریننده شب و روز است:
«وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ».
گاه می‌فرماید که خداوند است که شب و روز را مسخّر شما کرده است:
«وَ سَخَّرَ لَکُمُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ».
گاه می‌فرماید که
خداوند است که شب را به روز، وارد می‌کند و روز را بر شب:
«یُولِجُ الَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَ یُولِجُ النَّهَارَ فِی الَّیْلِ».
ونیز با تعبیرات دیگری که همگی، اندیشمندان را به تأمّل در پدیده شب و روز دعوت می‌نمایند، دعوت خود را تکرار می‌کند. ساده‌ترین حکمت شب و روز که برای همه مردم، قابل فهم است، در آیات ۷۱ تا ۷۳ از
سوره قصص، بیان شده است:
«قُلْ اَرَءَیْتُمْ اِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ الَّیْلَ سَرْمَدًا اِلَی یَوْمِ الْقِیَـمَةِ مَنْ اِلَـهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَاْتِیکُم بِضِیَاءٍ اَفَلاَ تَسْمَعُونَ• قُلْ اَرَءَیْتُمْ اِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا اِلَی یَوْمِ الْقِیَـمَةِ مَنْ اِلَـهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَاْتِیکُم بِلَیْلٍ تَسْکُنُونَ فِیهِ اَفَلاَ تُبْصِرُونَ• وَ مِن رَحمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللِّیلَ وَ النَّهارَ لِتَسکُنوا فیهِ وَ لتَبتَغوا مِن فَضلِهِ وَ لِعلَّکُم تَشکُرونَ؛
بگو: آیا می‌دانید که اگر
خداوند، شب را تا
روز قیامت بر شما همیشگی می‌کرد، چه خدایی جز خدا برایتان
نور می‌آورد؟ آیا نمی‌شنوید؟ بگو: آیا می‌دانید که اگر خداوند، روز را تا روز قیامت بر شما همیشگی می‌کرد، چه خدایی جز خدا برایتان شب را می‌آورد تا در آن، آرامش یابید؟ آیا نمی‌بینید؟ و از رحمت اوست که شب و روز را برایتان قرار داد تا در آن، آرام گیرید و از فضلش بجویید، شاید که سپاس بگزارید».
اشاره به این است که اگر
زمین بر محور خود نمی‌چرخید و همیشه، نیمی از آن در تاریکی و نیمی در روشنایی بود، اصولاً زندگی در آن امکان‌پذیر نبود. بنا‌بر‌این، گردش منظّم زمین و نظام دقیق شب و روز، حاکی از
نظم و
تدبیر و دلیل بر
توحید و
خداشناسی است.
نکته قابل توجّه این است که از نگاه قرآن، دلالت شب و روز بر وجود خدا، برای همه کس قابل فهم و بهره‌برداری نیست.
چند دسته هستند که از مطالعه شب و روز برای آشنایی آفریدگار هستی و پیدا کردن راه صحیح زندگی استفاده می‌کنند:
«یُقَلِّبُ اللَّهُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ اِنَّ فِی ذَ لِکَ لَعِبْرَةً لاِّوْلِی الْاَبْصَـرِ.
شب و روز را می‌چرخاند. بی‌گمان، در این، عبرتی برای صاحبان بصیرت است».
«اِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَـوَ تِ وَالْاَرْضِ وَاخْتِلَـفِ الَّیْلِ وَالنَّهَارِ لاَیَـتٍ لاِّولِی الْاَلْبَـبِ.
بی گمان، در آفرینش آسمان‌ها و زمین، و آمد و شد شب و روز، نشانه‌هایی برای خردمندان است».
«اِنَّ فِی اخْتِلَـفِ الَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی السَّمَـوَ تِ وَ الْاَرْضِ لاَیَـتٍ لِّقَوْمٍ یَتَّقُونَ.
بی گمان، در آمد و شد شب روز و آنچه خدا در آسمان‌ها و زمین آفریده، نشانه‌هایی برای پرهیزگاران است».
«اَلَمْ یَرَوْا اَنَّا جَعَلْنَا الَّیْلَ لِیَسْکُنُوا فِیهِ وَ النَّهَارَ مُبْصِرًا اِنَّ فِی ذَلِکَ لاَیَـتٍ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ.
آیا ندیده‌اند که شب را برای آرامششان قرار دادیم و روز را روشن؟ بی گمان، در این، نشانه‌هایی برای مؤمنان است».
در واقع، شرط اصلی بهره گیری از آیات و دلایل خداشناسی، کنار زدن موانع و حجاب‌های معرفت است.
کسانی که دیده عقلشان محجوب است، امکان شناخت‌های حقایق عقلی از آنان سلب شده است. از این رو، قرآن، تنها کسانی را از «اُولوا الالباب (خردمندان)» و «اُولوا الابصار (صاحبان بصیرت)» می‌داند که بتوانند از دیده عقل خود برای شناخت حقایق که می‌تواند راه صحیح زندگی را به آنها ارائه کند، استفاده کنند.
بنا بر این، کمترین درجات تقوا که تقوای عقلی است و موانع شناخت را می‌زداید، شرط بهره گیری از تامّل در آیات خداشناسی است و اگر چه به وسیله ایمان، تقوای عقلی به تقوای شرعی ارتقا یابد، به مراتب معرفت انسان افزوده می‌گردد تا آن جا که در بالاترین مراتب تقوا، انسان به قلّه‌ای از معرفت دست می‌یابد که در آن جا در جهان هستی چیزی جز خدا نمی‌بیند
با این تحلیل به این نتیجه می‌رسیم که همه آیاتی که گروه‌های خاصّی را برای بهره برداری از دلایل خداشناسی معرّفی می‌کنند، اشاره به شرطیت رفع موانع شناخت برای خداشناسی و درجات معرفت دارند و در حقیقت، مکمّل یکدیگر هستند.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «نشانه‌های خدا در آفرینش شب و روز» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱/۲۰.
