• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نبأ عظیم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: نبأ عظیم، حضرت علی علیه‌السلام، قیامت، انسان کامل، لقب.
پرسش: در حدیث معروف "معرفت مولا امیر المومنین" ـ علیه‌السلام ـ به نورانیت: «معرفتی بالنورانیة معرفة الله عزوجل و ...». فرازهایی وجود دارد از قبیل: صار محمد صاحب الجمع، و انا صاحب النشر، صار محمد صاحب الرجفه، و صرت انا صاحب الهدّه، صار محمد صاحب الحوض، و انا صاحب اللواء، صار محمد صاحب الجنة، و صرت انا صاحب النار،...؛ لطفاً در این فرازها توضیح بفرمایید. ضمناً در فرازی دیگر مولا امیرالمومنین ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند:...، انا الحاقة، انا القارعة، انا الغاشیة، انا الصاخة، ... با عنایت به این‌که این اسامی از اسامی قیامت است؛ چرا امام علی ـ علیه‌السلام ـ این اسامی را به خود نسبت داده‌اند؟
پاسخ:



علی علیه‌السلام به‌عنوان امام مطلق و صاحب ولایت کلیّۀ الاهیه، نمونه برتر انسان کامل در جهان هستی است، و این روایات در مرحلۀ اول نشان می‌دهد که انسان کامل، حقیقت و ظرف وقوع واقعۀ قیامت است؛ چراکه بنا بر نظریه عرفانی، انسان و جهان در وحدت با هم هستند، و قیامت جهان و انسان کامل امر واحدی است؛ ولی نمودهای مختلف دارد.


توضیح لازم در مورد وقوع قیامت به‌عنوان یک حقیقت مسلم، این است که قیامت، خود جلوه‌ها و مراتب مختلفی را شامل می‌شود که عرفا انواع و مراتب مختلفی را برای آن برشمرده‌اند.
[۱] حسن‌زاده آملی، حسن، هزار و یک نکته، ص ۲۱۲، نشر رجاء؛ اقسام القیامة خمسة: ما هو فی کل ساعة و آن، و ما هو بالموت الطبیعی، و ما هو بالموت الارادی، و ما هو موعود منتظر، و ما هو بالفناء للعارفین‌»؛ «عارف قیصری ... در آخر فصل نهم آن در اقسام خمسه قیامت که از آن تعبیر به انواع خمسه ساعت نموده است تحقیق انیق دارد و قیامت‌ کبرا‌ و صغرا‌ از آن انواع است که به عدد حضرات خمس و نکاحات خمسه است.


۲.۱ - قیامت کبرا

قیامت کبرا به کل عالم هستی مربوط است؛ ولی همین واقعه برای برخی افراد زودتر از زمان تفصیلی واقع می‌شود؛ یعنی برای برخی افراد به دلیل خروجشان از حد زمان، پرده‌های غیب کنار رفته و واقعه قیامت واقع می‌شود. این افراد پیشتازان و برپادارندگان قیامت‌اند؛

۲.۱.۱ - بیان یک نمونه

برای مثال خود واقعه ظهور در آخرالزمان هم نوعی قیامت است که توسط امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف برپا می‌شود و قائم این قیامت امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ است؛ از‌این‌رو بسیاری از آیات قرآن، طبق تفاسیر روایی، هم در مورد قیامت صدق می‌کنند و هم در مورد رجعت و ظهور


۲.۲ - سخن امام علی

در کلامی از علی ـ علیه‌السلام ـ چنین آمده است: اگر پرده‌ها برافتد، چیزی بر یقین من افزوده نمی‌شود.
[۳] «لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا»، آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص ۱۱۹، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۶۶ش.


۲.۳ - وجود بهشت و جهنم

و از طرفی طبق آیات قرآنی، بهشت و جهنم (علاوه بر بهشت و جهنم برزخی) هم‌اکنون وجود دارد؛
اما برای کسی که قیامت او برپا شده و از برزخ هم عبور کرده باشد؛ چرا‌که شهود بهشت و جهنمِ موعودِ قرآن بدون گذراندن واقعه قیامت امکان‌پذیر نیست و بعد از واقعه قیامت است که بهشت برای متقین آشکار می‌شود. («وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقینَ غَیْرَ بَعیدٍ»).


پس روشن شد که طبق معارف قرآنی وقوع قیامت، اکنون نیز برای انسان‌های خاصی امکان‌پذیر است؛ هرچند پیش از وقوعِ قیامتِ کبرا باشد و علی ـ علیه‌السلام ـ برترین کسی است که این واقعه در او واقع شده است و خود او قیام قیامت است. پس در بسیاری از تفاسیر روایی از آن حضرت به‌عنوان مصداق نبأ عظیم که همان قیامت است یاد شده و خود آن حضرت هم در روایات زیادی خود را با اسامی و القابی که در مورد قیامت به کار می‌رود، نامیده است.




۴.۱ - دیدگاه اول

گفتیم که در سخنان عرفا شاهد تقسیم‌های مختلفی برای قیامت هستیم؛ از جمله این تقسیم‌ها تقسیمی است که منطبق بر چهار عالم و چهار دور کلی در عالم است که عبارت‌اند از: ۱. عالم جبروت؛ ۲. عالم ملکوت (عالم ارواح و عقول مفارقه)؛
[۱۱] این اصطلاح ملکوت غیر از اصطلاحی است که ملکوت را عالم مثال می‌دانند.
۳ عالم مثال؛ ۴. عالم [۹]    .

۴.۱.۱ - منطبق بودن قیامت بر چهار عالم

پس قیامتِ منطبق بر این چهار عالم هم عبارت است از: قیامت عظمی، قیامت کبرا، قیامت وسطی و قیامت صغرا؛ و چون مرتبه پنجم، مرتبه انسان کامل است که جامع همه این مراتب است، پس قیامت انسانِ کامل، جامع همه این قیامت‌ها خواهد بود.
[۱۲] علامه محمد بن محمود دهدار شیرازی، شرح خطبه البیان امام علی بن ابی‌طالب (ع)، به اهتمام:محمد حسین، اکبری ساوی‌؛ مراجعه شود به مقدمه کتاب.


۴.۲ - دیدگاه دوم

برخی دیگر از عرفا مراتب قیامت را به‌گونه دیگری بیان کرده‌اند که قیامت کبرا مربوط به مقام فنای انسان و بقای او به خداوند است:

۴.۲.۱ - انواع قیامت

قیامت (الساعة) به تعداد حضرات خمس بر پنج نوع است:
۱. قیامتی که در هر آن واقع است؛ ۲. موت طبیعی؛ هم‌چنان که فرموده‌اند: «هرکس بمیرد قیامتش برپا می‌شود»؛ ۳. به ازای موت طبیعی، موت ارادی است که قیامت صغرا نام گرفته است؛ ۴. قیامت موعودِ منتظر که همگان در انتظار آن‌اند؛ ۵. قیامت کبرا که به ازای قیامت موعود منتظر است و این همان قیامتی است که برای عارفان موحد حاصل می‌شود.
[۱۳] قیصری، داوود، شرح فصوص (قیصری)، مقدمه ‌قیصری، ص ۱۳۱، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.

پس با این بیان نیز شاهدیم که انسان کامل محل ظهور قیامت کبراست.


از‌این‌رو می‌بینیم که ابن عربی از عرفای بزرگ اسلامی، نبأ عظیم را که همان قیامت کبراست، به حضرت علی علیه‌السلام نسبت داده است: «نبأ عظیم، قیامت کبراست و از همین روی گفته شده است که امیر المومنین، علی ـ علیه‌السلام ـ نبأ عظیم است».
[۱۵] ابن عربی، محی‌الدین، ج ۲، ص ۴۰۰، داراحیاء التراث العربی‌، بیروت‌، ۱۴۲۲ق.‌



۱. حسن‌زاده آملی، حسن، هزار و یک نکته، ص ۲۱۲، نشر رجاء؛ اقسام القیامة خمسة: ما هو فی کل ساعة و آن، و ما هو بالموت الطبیعی، و ما هو بالموت الارادی، و ما هو موعود منتظر، و ما هو بالفناء للعارفین‌»؛ «عارف قیصری ... در آخر فصل نهم آن در اقسام خمسه قیامت که از آن تعبیر به انواع خمسه ساعت نموده است تحقیق انیق دارد و قیامت‌ کبرا‌ و صغرا‌ از آن انواع است که به عدد حضرات خمس و نکاحات خمسه است.
۲. موسوی همدانی، سید محمدباقر، ترجمه تفسیر المیزان، ج ۲، ص ۱۵۹، دفتر انتشارات اسلامی، قم‌. ۱۳۷۴ش؛ «روایات بسیار زیادی از ائمه اهل بیت علیهم‌السلام در تفسیر بسیاری از آیات آمده که یا فرموده‌اند:مربوط به قیامت است، و یا فرموده‌اند:مربوط به رجعت است، و یا فرموده‌اند:مربوط به ظهور مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، و این نیست مگر به خاطر وحدت و سنخیتی که در این سه معنا است. و مردم چون هیچ بحثی پیرامون حقیقت روز قیامت نکرده‌اند، و زحمت این تحقیق را بخود نداده، و در نتیجه نفهمیده‌اند که قرآن کریم در باره این روز عظیم چه فرموده، لذا در باره این روایات دچار اختلاف شده‌اند».    
۳. «لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا»، آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص ۱۱۹، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۶۶ش.
۴. صدوق، التوحید، ص ۱۱۸، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ۱۳۹۸ق؛ «عن عبدالسلام بن صالح الهروی انه قال:قلت لعلی بن موسی الرضا علیه‌السلام یابن رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله اخبرنی عن الجنة و النار هما الیوم مخلوقتان؟ فقال:نعم و انّ رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله دخل الجنّة و رای النار لما عرج به الی السماء. فقلت له:ان اقواما یقولون انهما الیوم مقدرتان غیر مخلوقتین. فقال:ما اولئک منا و لانحن منهم من انکر خلق الجنة و النار فقد کذّب النبی و کذّبنا».    
۵. ق (۵۰)، آیه ۳۱.    
۶. علی بن ابراهیم القمی، تفسیر القمی، ج ۲، ص ۴۰۱، دارالکتاب، قم، ۱۴۰۴ق؛ قال حدثنی أبی عن الحسین بن خالد عن أبی الحسن الرضا علیه‌السلام فی قوله «عَمَّ یَتَساءَلُونَ... إلخ» قال قال أمیرالمؤمنین علیه‌السلام ما لله نبأ أعظم منی و ما لله آیة أکبر منی، و قد عرض فضلی علی الأمم الماضیة علی اختلاف ألسنتها فلم تقر بفضلی».    
۷. صدوق، عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۹، انتشارات جهان، ۱۳۷۸ق؛ «قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله لعلیّ علیه السلام یا علیّ انت حجّة اللَّه و انت باب اللَّه و انت الطریق الی اللَّه و انت النبأ العظیم و انت الصراط المستقیم و انت المثل الأعلی».    
۸. کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۲۰۷، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ش. «کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ یَقُولُ مَا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آیَةٌ هِیَ أَکْبَرُ مِنِّی وَ لَا لِلَّهِ مِنْ نَبَإٍ أَعْظَمُ مِنِّی».    
۹. کلینی، الکافی، ج ۸، ص ۳۰، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ش. «إِنِّی النَّبَأُ الْعَظِیمُ وَ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ وَ عَنْ قَلِیلٍ سَتَعْلَمُونَ مَا تُوعَدُون‌».    
۱۰. علی بن یونس، الصراط المستقیم، ج ۱، ص ۲۷۹، کتاب‌خانه حیدریه، ۱۳۸۴ق؛ «فی روایة الأصبغ أنا النبأ العظیم أقف بین الجنة و النار و أقول هذا لی و هذا لک».    
۱۱. این اصطلاح ملکوت غیر از اصطلاحی است که ملکوت را عالم مثال می‌دانند.
۱۲. علامه محمد بن محمود دهدار شیرازی، شرح خطبه البیان امام علی بن ابی‌طالب (ع)، به اهتمام:محمد حسین، اکبری ساوی‌؛ مراجعه شود به مقدمه کتاب.
۱۳. قیصری، داوود، شرح فصوص (قیصری)، مقدمه ‌قیصری، ص ۱۳۱، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.
۱۴. ابن عربی، محی‌الدین، ج ۱، ص ۱۸۵، داراحیاء التراث العربی‌، بیروت‌، ۱۴۲۲ق.‌    
۱۵. ابن عربی، محی‌الدین، ج ۲، ص ۴۰۰، داراحیاء التراث العربی‌، بیروت‌، ۱۴۲۲ق.‌



پایگاه اسلام کوئست.    



جعبه ابزار