نافرمانی شیطان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ابلیس، نافرمانی، شیطان، توبه،
تکبر،
اختیار.
پرسش: چرا با وجود این که شیطان در جوار الهی بود و میدانست همه باید پاسخگوی
اعمال خود باشند، از دستور خدا سرپیچی نمود؟ و چرا مجدداً از خدا مهلت خواست تا بندگانش را منحرف کند؟ آیا شیطان در
آخرالزمان نباید در پیشگاه خدا پاسخگو باشد؟ اگر بله چرا شیطان دست از اعمالش نمیکشد؟ آیا با توجه به اینکه خداوند توبهپذیر است، آیا اگر شیطان پس از این همه نافرمانی خداوند، درخواست
توبه نماید، از نظر عقلی قابل پذیرش است، توبه او را نیز قبول میکند؟ لطفاً مستدل پاسخ بفرمایید.
پاسخ: دو پاسخ (نقضی و حلی) برای این پرسش بیان میشود:
پاسخ نقضی: اگر فرشتهای (که معصوم است) از شما بپرسد: چرا این انسانی که خداوند در مورد او میفرماید: از
روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) در او دمیدم و... از دستور خدا سر باز میزند و نافرمانی او میکند؟ در اینجا چه پاسخی برای او میتوانید بدهید.
پاسخ حلی: بین دانستن و
عمل کردن تفاوت زیادی وجود دارد. اینطور نیست اگر کسی به چیزی
علم دارد، به دنبال آن عمل هم باشد! انسان میتواند به خیلی از مسائل علم داشته باشد، ولی به علت عدم
اعتقاد یا اهمیت ندادن، یا به جهت پیروی از
هوای نفس و... مخالف علمش عمل کند.
از
آیات و
روایات بسیاری برمیآید که اگر کسی با هر گناهی در حال
اختیار توبه نماید و گذشتهاش را جبران نماید، خداوند توبه او را میپذیرد، بیگمان این شامل ابلیس و ذریه او نیز خواهد شد.
با توجه به این که شیطان از طائفه
جنیان است ("فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ کانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّه")
و اجنه نیز نظیر انسانها دارای
تکلیف و اختیار هستند و در مقابل اعمالشان نیز باید پاسخگو باشند،
ازاینرو در قبال اوامر و نواهی الاهی مختار به اتیان و ترک آن هستند.
پرسش شما از چند بخش تشکیل شده است که در
حقیقت قسمت اول آن موعظهای است به شیطان، که چرا با وجود اینکه در جوار الاهی بود و شش هزار سال
خدا را پرستید
که کسی ندانست از سالهای دنیاست یا سالهای
آخرت، در عین حال از دستورات الاهی تخلف نمود؟
در این جا دو پاسخ (نقضی و حلی) برای این پرسش بیان مینماییم:
اگر فرشتهای (که
معصوم است) از شما بپرسد: چرا این انسانی که خداوند در مورد او میفرماید: "از روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) در او دمیدم"
"و با
آفرینش او، خداوند خود را
احسن الخالقین نامیده"
"و او را بر بسیاری از موجودات برتری بخشیده و آنچه را که در
آسمانها و زمین است مسخر او قرار داده"
و... در عین حال از دستور خدا
سرپیچی نموده و نافرمانی او میکند؟ آیا انسان نمیداند که در یک روزی باید در مقابل تمام اعمالش پاسخگو باشد؟
اینجا شما چه پاسخی به او میدهید؟ هر پاسخی که بدهید همان را ما به شما برمیگردانیم! ظاهراً پاسخی غیر از پاسخی که ما در جواب حلی به آن میپردازیم ندارید.
همانطور که سابقاً گفتیم انسانها و جنیان موجودات مختاری هستند؛ یعنی خداوند راههای درست و نادرست را به آنها نشان داده و خودشان باید در انتخاب یکی از آن دو راه تصمیم بگیرند و میدانیم که بین دانستن و عمل کردن تفاوت بسیاری وجود دارد. اینطور نیست که اگر کسی به چیزی علم دارد به دنبال آن عمل هم باشد،
انسان میتواند به خیلی از مسائل علم داشته باشد، ولی به علت عدم اعتقاد یا اهمیت ندادن یا به جهت پیروی از هوای نفس و... مخالف علمش عمل کند.
قرآن کریم درباره عدهای میفرماید: "و آن را از روی
ظلم و سرکشی
انکار کردند؛ در حالی که در دل به آن یقین داشتند! پس بنگر سرانجام تبهکاران (و مفسدان) چگونه بود".
شیطان هم؛ مانند خیلی از انسانها که به وجود
معاد و
ضرورت آن و به حرمت خیلی از
گناهان علم دارند، ولی باز هم
گناه میکنند، با علم به وجود
جهنم و
بهشت، به اعمال خود ادامه میدهد.
از
آیات و
روایات بسیاری برمیآید که اگر کسی با هر گناهی در حال اختیار
توبه نماید و گذشتهاش را جبران نماید، خداوند توبه او را میپذیرد، بیگمان این شامل ابلیس و ذریه او نیز خواهد شد، برخی روایات از
توبه ابلیس در زمان
حضرت نوح علیهالسلام خبر میدهند که نوح به خداوند عرض کرد: پروردگارا! اگر ابلیس توبه کند، توبهاش قبول میشود؟ خطاب رسید: اگر به
قبر آدم
سجده کند، توبهاش را میپذیریم. هنگامی که نوح ـ عليهالسلام ـ این موضوع را به ابلیس خبر داد. ابلیس گفت: تا آدم زنده بود، من بر او سجده نکردم. آیا اکنون که مرده است، به او سجده کنم؟
،
اما همانطور که گفتیم: باید شرایط توبه محقق باشد؛ یعنی اولاً: توبه واقعی باشد، ثانیاً: حقوقی را که در گذشته (اعم از
حق الله و حقوق غیر خدا) تضییع نموده جبران نماید.
قابل
ذکر است که بعضی از افراد به خاطر
گناهان زیاد توفیق توبه را از دست میدهند، شاید بتوان گفت:
غرور و
تکبر شیطان هرگز راه بازگشتی برای او نگذاشته است؛ اما با توجه به
رحمت واسعه الاهی هرگز نباید از
رحمت الاهی ناامید شد.
خداوند در
قرآن خطاب به پیامبرش میفرماید: بگو: «ای بندگان من که بر خود
اسراف و
ستم کردهاید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را میآمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.
پایگاه اسلام کوئست.