منقطع النسل بودن عمرو بن عاص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عمرو بن عاص، دم بریده،
منقطع النسل،
نسل،
امام علی،
ابتر.
پرسش: در نامهای که علی (علیه‌السّلام) در
صفین به
معاویه می‌نویسد از عمرو بن عاص تعبیر به دم‌بریده می‌کند. چرا این تعبیر را دارد؟ مگر عمرو بن عاص منقطع النسل بود؟
پاسخ اجمالی: ابتر و منقطع النسل بودن فقط در مورد افرادی که فرزند ندارند، صادق نیست. بلکه این الفاظ عمومیت داشته و شامل افرادی هم می‌شوند که فرزند و بالخصوص فرزند ذکور دارند ولی پس از گذشت سالها نسل آنها اندک‌اندک کم گشته و در نهایت نسل او منطقع می‌گردد. با این وصف اطلاق دم‌بریده توسط حضرت علی (علیه‌السّلام) به عمرو بن عاص از جهت اینکه هیچ فرزندی نداشته باشد، نیست. بلکه از آن جهت بوده است که
قرآن پدر او را در سوره‌ی کوثر با این لقب یاد کرده و امام او را به خاطر سابقه دشمنی با پیامبر مذموم دانسته و از
حقیقت وحی به او خبر داده و گذشته و آینده را به او یادآوری می‌کند. امروز پس از گذشت سالیان و قرن‌ها این فرمایش حضرت به وقوع پیوسته و هیچ کس از اعقاب عمرو بن عاص باقی نمانده، و اگر هم مانده باشد این رابطه از اذهان فراموش شده است.
ابتر و منقطع النسل بودن فقط در مورد افرادی که فرزند ندارند، صادق نیست. بلکه این الفاظ عمومیت داشته و شامل افرادی هم می‌شوند که فرزند و بالخصوص فرزند ذکور دارند ولی پس از گذشت سالها نسلی که از اولاد او ادامه داشته به یک برهه از زمان می‌رسد،اندک‌اندک کم گشته و در نهایت نسل او منطقع می‌گردد.
عاص بن وائل، پدر عمرو بن عاص، فردی بود که حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را با زبان خود رنجانده و به او ابتر می‌گفت.
خداوند با نزول
سوره کوثر پاسخ عاص بن وائل را داده و او را ابتر خواند و نسل
زهرا را تا
قیامت پایدار و در حال ازدیاد است اما پدر عمرو که با وجود داشتن فرزند ذکور ابتر نامیده شد و پس از او این لقب را در مورد فرزندش نیز به کار بردند.
و در تفسیر آیه‌ی پایانی
سوره کوثر به
اعجاز آن آیه اشاره شده و در ادامه آمده است که: این آیه خبر می‌دهد که دشمنان او (
پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)) ابتر خواهند بود و چنین نیز محقق شد چنان چه دشمنانش تار و مار شدند که امروزه اثری از آنها باقی نمانده است، در حالی که طوائفی همچون «
بنی‌امیه»، و «
بنی‌عبّاس» که به مقابله با پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و فرزندان او برخاستند، روزی آن‌قدر جمعیّت داشتند که فامیل و فرزندان آنها قابل شماره نبود، ولی امروز اگر هم چیزی از آنها باقی مانده باشد، هرگز شناخته نیست.
البته از این تفسیر مطلب دیگری هم قابل استفاده است و آن این که اگر فردی اولادی نسل اندر نسل داشته باشد ولی با گذر زمان نسل او ناشناخته شده و رابطه نسبی وی در بوته فراموشی سپرده شود به چنین شخصی هم دم‌بریده اطلاق می‌گردد.
و امّا
ابوعبدالله بن عمرو بن عاص بن وائل، دو پسر داشت به نامهای عبدالله که قبل از پدرش، عمرو اسلام آورده بود و این عبدالله خود فرزندانی چند داشت از جمله محمد، هاشم، هشام و عمران
و این نشانگر آن است که نسل عبدالله ادامه داشت. و نام پسر دیگر عمرو، محمد بود که وی از پدرش روایت کرده است.
با این وصف اطلاق دم بریده توسط حضرت علی (علیه‌السّلام) به عمرو بن عاص از جهت اول که هیچ فرزندی نداشته باشد، نیست. بلکه از آن جهت بوده است که قرآن از پدر او را در سوره‌ی کوثر با این لقب یاد کرده و امام به او را به خاطر سابقه دشمنی با پیامبر مذموم دانسته و از حقیقت وحی به او خبر داده و گذشته و آینده را به او یاد آوری می‌کند؛ چون در آینده، یا نسل عمرو در یک برهه از زمان قطع می‌شود و یا اگر هم ادامه می‌داشت این رابطه نسبی او با گذشت زمان فراموش شده و از یادها خواهد رفت. همان‌گونه که امروز پس از گذشت سالیان و قرن‌ها این فرمایش حضرت به وقوع پیوسته و هیچ کس از اعقاب عمرو بن عاص باقی نمانده، و اگر هم مانده باشد این رابطه از اذهان فراموش شده است.
۱. ابن خلکان، وفیات الاعیان .
۲. نصر بن مزاحم ، جنگ صفین.
۳. تفسیر نمونه ذیل سوره مبارکه کوثر.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله" مگر عمرو عاص منقطع النسل بود؟"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۸/۱۹.
