معنای مولا در حدیث غدیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مولا، حدیث غدیر.
پرسش: معنای «
مولا» در
حدیث غدیر چیست؟
پژوهش در متون کهن ادبی، لغوی و تفسیری، نشان‌گر آن است که از معانی روشن «مولا» سرپرست، شایسته‌تر برای تصرّف در امور و اولی در زعامت و ولایت است. برخی از مواردی را که در آنها «مولا» بدین معنا به‌کار رفته، می‌آوریم:
ابو عبیده معمر بن مثنّی، در تفسیر کلمه «مولاکم» در
آیه ۱۵ از
سوره حدید:
«... مَاْوَاکمُ النَّارُ هِی مَوْلَاکمْ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ؛
جایگاهتان
آتش است. آن، سزاوار شماست و چه بد فرجامی است! »
نوشته است: به شما سزاوارتر است.
ابو زکریا یحیی بن زیاد بن عبد اللّه، معروف به
فرّاء، ادیب و مفسّر بزرگ کوفی، در تفسیر همین آیه نوشته است:
«هی مولاکم» یعنی: به شما سزاوارتر است.
محمّد بن سائب کلبی، مؤلّف، مفسّر و تبارشناس بزرگ، در تفسیر آیه «قُل لَّن یصِیبَنَآ اِلَا مَا کتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا و عَلَی اللَّهِ فَلْیتَوَکلِ الْمُؤْمِنُونَ؛
بگو جز آنچه
خداوند برایمان مقدَّر کرده است، به ما نمی‌رسد. او مولای ماست، و مؤمنان باید تنها بر خدا
توکل کنند.»
نوشته است:
«اولی بنا من انفسنا فی الموت و الحیاة؛
خدا اختیارش در زندگی و
مرگ ما، از خودمان بیشتر است.»
چنان‌که پیش‌تر آوردیم، آمدن مولا به معنای «
سرپرست» و «متولّی امور» نیز از جمله روشن‌ترین کاربردهای واژه «مولا» است و بسیاری بدان تصریح کرده‌اند که از آن جمله‌اند:
ابو العبّاس محمّد بن یزید، معروف به
مُبرَّد، در تفسیر «ذَلِک بِاَنَّ اللَّهَ مَوْلَی الَّذِینَ ءَامَنُواْ؛
آن، بِدین سبب است که خداوند، مولای مؤمنان است.»
می‌نویسد: ولی و مولا، یک معنا دارند و آن یعنی: کسی که به خلقش سزاوار و متولّی امور آنان است.
این‌گونه عالمان که بر این حقیقت تأکید کرده‌اند، بسیارند.
بدین‌سان، روشن شد که «اولویت در امور» و «سرپرستی امور» و «
سیادت» و «
ریاست» و «
زعامت»، در کلمه «مولا» مندرج است و نیز معنای «مولا» با «ولی»، همسانی دارد. این دو مطلب، حقایقی شناخته شده‌اند. بر این حقیقت، ادیبان، عالمان و مفسّران بزرگی تأکید ورزیده‌اند، چنان‌که آوردیم. (این دو عالم نستوه و مرزبان بزرگ حق و حقیقت (
میر حامد حسین هندی و
عبد الحسین امینی)، آنچه را یاد کردیم، با تأکید بر ده‌ها منبع ادبی، لغوی و تفسیری گزارش کرده‌اند.)
از این‌رو، ما بر این باوریم (چنان‌که حق مداران نحله‌ها و مذاهب دیگر نیز بر این باورند) که پیامبر خدا در آن هنگامه شگفت و عظیم و جاودانه، با آن جمله سرنوشت ساز، هیچ چیزی را جز «ولایت»، «امامت» و «زعامت» علی (علیه‌السّلام) رقم نزد.
ساماندهی آن اجتماع شکوهمند، فقط برای آن بود که مردمان، یک بار دیگر، ولی بسی گویاتر، رساتر و کارآمدتر، از ولایت علی (علیه‌السّلام) بشنوند و فردا و فرداها کسانی نگویند که: ندانستیم، نفهمیدیم، نشنیدیم و.... برای همین بود که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بارها اقرار گرفت و در پایان، با صدایی بس رسا فریاد زد:
«الا فَلیبَلِّغِ الشّاهِدُ الغائِبَ؛ هان! حاضر به غایب برساند.»
اکنون بر سر آنیم که از یک سو ملازمات وارونه‌سازی این معنا را در پیش دید نهیم و از سر تذکر بگوییم که اگر در این کلام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سخن از ولایت و سرپرستی آینده امّت در میان نباشد، چنین تفسیری چه لازمه‌ای خواهد داشت و آیا خِرَد، آن پیامدها را می‌پذیرد؟ و از سوی دیگر، با تامّل در حادثه و چگونگی شکل گیری آن و مسائلی دیگر، تاکید کنیم که حق، همان است که در تحلیل واژگانی آن آمد و نه چیز و چیزهای دیگر...
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «معنای مولا در حدیث غدیر» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۲/۱۳.
