مراد از حوض کوثر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حوض کوثر.
پرسش: منظور از حوض کوثر در احادیث وارده و سیرابی مؤمنین از آن چیست؟ آیا منظور جنبه معنوی است؟
پاسخ: حَوْض کوثر، یکی از جایگاه‌های
قیامت است و براساس
حدیث ثقلین و روایات دیگر، در
روز قیامت،
قرآن و
اهل بیت (علیهم‌السّلام) در کنار این حوض بر
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وارد می‌شوند و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با
مؤمنان امت خویش در کنار آن حوض دیدار می‌کند. بنا بر روایات
شیعه و
اهل سنت،
حضرت علی (علیه‌السلام) ساقی حوض یا ساقی کوثر است.
از میان نعمت‌هایی که برای عالم آخرت شمرده شده، یکی همین مسئله حوض و نوشیدن
مؤمنان از آن است.
این نعمت که از بزرگ‌ترین هدیه‌های خداوند است با کلمه و عنوان حوض در
احادیث بسیاری دیده می‌شود و از محدود، چیزهایی است که تأکید بسیاری بر آن رفته است. این حوض مربوط به عالم قیامت و در مرحله پیش از
بهشت و دوزخ است؛ از‌این‌رو در ردیف نعمت‌های
بهشتیان در قرآن بیان نشده است.
اما این واژه، در
حدیث ثقلین که از
زبان مبارک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و به اتفاق تمام
مسلمانان ـ شیعه و سنی ـ به ما رسیده است یافت می‌شود. حضرت در آن
حدیث فرموده‌اند:
«
...لَنْ یفْتَرِقَا حَتَّی یرِدَا عَلَی الْحَوْضَ»؛ «قرآن و خاندان من از یکدیگر جدا نخواهند شد تا آن هنگام که در کنار حوض مرا ملاقات نمایند».
در کتاب‌های شیعه نیز، فراوان از این حوض یاد شده و آن را مختص کسانی دانسته‌اند که پس از پیامبر، به
امامت حضرت علی (علیه‌السلام) اعتقاد داشته باشند.
برای حوض کوثر کاربردهای گوناگونی آمده است:
پیامبر، جایگاه خودش را کنار آن معرفی فرموده است:
ــ «
حتّی تَلْقُونی علَی الحَوض»؛
تا وقتی که مرا در کنار حوض ببینید.
ــ «
انا واردکُم علیَ الحَوض»؛
مرا با شما در کنار حوض وعده باشد.
حضرت زهرا (علیهاالسلام) فرمود: پدر کجا شما را پیدا کنم.
دخترم، در کنار حوض هستم.
اولین نفری که در کنار حوض، پیامبر را ملاقات می‌کند،
امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است.
در حدیثی نیز حضرت علی (علیه‌السلام) خود را صاحب حوض معرفی فرموده می‌گوید: من صاحب
حوض کوثر هستم.
هم چنین در زیارت‌های حضرت نیز «صاحب الحوض» تعبیر شده است.
حوض از اختصاصات پیامبر اسلام است و پیامبر در این مورد چنین می‌فرماید:
خداوند با حوض، مرا بر سایر
پیامبران برتری داد.
اندازه حوض کوثر، به فاصله
بصره تا صنعاء بیان شده است.
علامه بزرگوار مجلسی می‌فرماید: نقل شده است که:
اعتقاد ما در مورد حوض این است که حوض،
حق است و اندازه آن بین صنعاء و ایله است که به حوض پیامبر معروف است و ظرف‌های آب در آن است و ساقی آن امیرالمؤمنین است که به دوستان خود می‌دهد و هر کس بنوشد، احساس تشنگی نخواهد کرد.
از
زبان تاریخ‌شناسان نیز، نقل شده است آن هنگام که شمر ـ لعنت الله علیه ـ
اراده شوم خود را عملی می‌ساخت،
امام حسین (علیه‌السلام) فرمود: جرعه آبی بده و سپس مرا
شهید کن.
اما او به
تمسخر و جسارت گفت: مگر پدرت، صاحب حوض نیست.از او آب بخواه.
همین نکته نشانه‌ای از شهرت مسئله حوض کوثر بین مسلمین است. آنچه تا این‌جا مطرح شد، وجود این
نعمت بزرگ و جایگاه آن در صحنه محشر و قیامت بود.
اما این‌که این حوض جنبه ظاهری دارد یا معنوی صرف؟ باید گفت از ظاهر
روایات استفاده می‌شود که جنبه ظاهری و معنوی را با هم دارد؛ چنانچه
نعمت‌های بهشتی همه چنین خصوصیتی دارند که جسم و
روح از آنها بهره‌مند شده و لذت می‌برند. پس بهره‌مندی از حوض کوثر هر دو جهت را تأمین می‌کنند؛ چنانچه اثر نوشیدن از این حوض این است که دیگر آدمی تشنه نمی‌شود.
پس تعبیر حوض در روایات از باب کنایه نیست؛ بلکه موجود خارجی است که در آخرت ظهور پیدا می‌کند و اگر حوض کنایه از امر معنوی صرف بود، در روایات به گونه‌ای بدان تصریح می‌شد؛ ولکن در روایات، وضعیت ظاهری حوض مطرح شده است.
البته شکی نیست که نوشیدن از حوض کوثر، بالاترین اثر معنوی را همراه خواهد داشت. افزون بر این‌که رفع
تشنگی نیز می‌کند و
مؤمنان هنگام ورود به
بهشت از آن سیراب می‌شوند.
اما این‌که گفته شود حوض کوثر و سیراب شدن از آن فقط و فقط امری است معنوی، ادعای بی‌دلیل است.
۱. معاد در قرآن، ج۵، آیت‌الله جوادی آملی.
۲. معادشناسی، ج۳، علامه سید‌محمد‌حسین تهرانی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مراد از حوض کوثر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۱۸.
