مراحل رشد جنین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: رشد جنین.
پرسش: مراحل رشد جنین را توضیح داده و بگویید در چهار ماه اولِ انعقاد نطفه، یعنی تا زمانی که روح دمیده می‌شود، آیا این جسم که در حال رشدونمو است، بدون روح می‌باشد یا به روح مادر تعلق دارد؟
پاسخ: مراحل رشد جنین، عبارت‌اند از: ۱. مرحله زیگوت؛ ۲. مرحله رویانی؛ ۳. مرحله جنینی.
آن‌چه در این‌جا این موجود را «
انسان» می‌کند، همین انشا و ایجاد
خلقت جدید و
دمیده شدن روح است که با سایر موارد تفاوت اساسی دارد و با این مرحله است که خدای بزرگ خود را تحسین می‌کند.
با الحاق روح به بدن، آثار آن نیز کم‌کم ظاهر می‌شود و جنین حرکات آهسته‌ای در لب‌ها و پلک‌ها از خود نشان می‌دهد و می‌تواند حالت چنگ زدن به دست‌هایش دهد یا این‌که آن‌ها را ببندد.
مدت چهار ماه که جنین بدون روح رشدونمو می‌کند، تعلقی به روح مادر ندارد و فقط
رشد فیزیکی دارد و سلولی رشد کرده و به تکه‌گوشتی تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، جنین در این مدت تنها
حیات نباتی دارد و از نشانه‌های
حیات حیوانی (
حس و حرکت) و
حیات انسانی (قوه ادراکات) خبری نیست؛ و در اثر تکامل
نطفه در رحم مادر، به مرحله‌ای می‌رسد که نشانه‌های «حیات حیوانی» و «حیات انسانی» در آن زنده می‌شود و این همان مرحله «دمیده شدن روح» است.
نطفه تا زمانی که روح دمیده می‌شود، مراحل مختلفی را پشت سر می‌گذارد:
مشخصه این مرحله، لانه‌گزینی و استقرار تخم در دیواره
رحم می‌باشد.
در این دوره، تقسیمات سلولی صورت می‌گیرد و در طول این مرحله، دستگاه‌های اصلی بدن ساخته می‌شود.
این مرحله با پیدایش سلول‌های استخوانی آغاز می‌شود. این مرحله از ابتدای ماه سوم تا زمان تولد است.
جنین در ماه‌های مختلف این دوره، دست‌خوش یک سلسله تغییراتی می‌شود که جزئیات آن، عبارت‌اند از:
در طول ماه سوم، صورت شباهت بیشتری به صورت
انسان پیدا می‌کند. پلک‌ها شکل می‌گیرد و سر بزرگ‌ترین قسمت بدن است. در طی این دوره، اعضای تناسلی خارجی مشخص می‌شود؛ لذا در آخر این ماه، جنس
جنین را می‌توان تشخیص داد.
در پایان ماه چهارم، مادر می‌تواند حرکات ضعیف جنین را احساس کند و این زمانی است که از سوی
خداوند متعال،
روح در جنین دمیده می‌شود.
در این ماه، حرکات جنین توسط مادر به وضوح تشخیص داده می‌شود. ناخن‌های دست و پا شکل می‌گیرد.
در پایان این ماه، چشم‌ها کاملاً شکل می‌گیرد و پُرزهای چشایی روی
زبان ظاهر می‌شود.
در این ماه دستگاه‌های عصبی،
گردش خون و سایر دستگاه‌های بدنی کودک به اندازه کافی
رشد کرده‌اند.
در این ماه رنگ پوست روشن‌تر می‌شود. در این ماه به دلیل رشد زیاد
جنین از یک‌سو و فضای کم رحم از سوی دیگر، جنین محدودتر شده و به تعبیر حضرت
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) همچون اسیر دست بسته‌ای است که به حالت شخص محزون زانو در بغل گرفته است
و لذا از حرکاتش به‌شدت کاسته می‌شود.
مشخصه عمده این ماه این است که جنین بیش‌ترین
وزن را به دست می‌آورد که معروف به ماه تولد است.
قرآن در
آیات مختلف، مراحل رشد پیش از تولد را بیان کرده است؛ از جمله:
در
سوره مبارکه مؤمنون (۱۴-۱۲) می‌فرماید: «همانا آدمی را از گل خالص آفریدیم، پس آن‌گاه او را
نطفه گردانیده، در جای استوار قرار دادیم، آن‌گاه نطفه را علقه و علقه را مضغه و باز آن مضغه را
استخوان گردانیدیم. سپس بر استخوان‌ها گوشت پوشانیدیم و از آن پس، او را به صورت خلقی دیگر به وجود آوردیم (دمیدن روح)، آفرین بر قدرت کامل بهترین آفریننده».
نطفه در آیات فراوان با تعابیر «
ماء دافق»
، «
ماء مهین»
و «نطفه»
بیان شده است.
نطفه چکیده و خلاصه‌ای از اجزای
زمین (
خاک) است که با
آب آمیخته شده است و رحم که جایگاه آن می‌باشد نیز، قرارگاهی امن است.
علقه در لغت معانی گوناگونی از جمله «زالو» دارد و نیز با توجه به ریشه لغت، به معنای تعلق و وابستگی است؛ زیرا جنین در این مرحله نوعی وابستگی و تعلق به
دیواره رحم دارد و مانند
زالو از خون مادر
تغذیه می‌کند.
مضغه از ماده «مضغ» به معنای جویدن است و چون به صورت گوشت جویده شده است، مضغه گویند؛ لذا جنین در این مرحله به صورت پاره‌گوشتی درمی‌آید و هنوز نظام معینی به خود نگرفته است.
به تعبیر قرآن، در این مرحله جنین از حالت یک پاره‌گوشت خارج می‌شود و به صورت بافت‌های جداگانه‌ای درمی‌آید که از آن جمله پیدایش بافت استخوانی است و سپس بر این استخوان، گوشت پوشانیده می‌شود.
در این چهار مرحله، نطفه تنها دارای یک نوع حیات «نباتی» است؛ یعنی فقط تغذیه و رشدونمو دارد، ولی از حس و حرکت که نشانه «
حیات حیوانی» است و همچنین قوه ادراکات که نشانه «
حیات انسانی» است در آن خبری نیست و با تکامل، نطفه در رحم به مرحله‌ای می‌رسد که شروع به حرکت می‌کند و تدریجاً قوای دیگر انسانی در آن زنده می‌شود و این همان مرحله‌ای است که قرآن از آن تعبیر به «
نفخ روح» می‌کند.
آیات شریف قرآن، پس از ذکر مراحل
خلقت و رشد انسان، مرحله «نفخ روح» را مطرح می‌فرماید: از جمله:
در
سوره مبارکه سجده آیه ۹ می‌فرماید: «
ثم سوّاه و نفخ فیه من روحه»؛
سپس اندام او (انسان) را موزون ساخت و از
روح خویش در وی دمید.
همچنین از آیات دیگر نیز برمی‌آید که علاوه بر بدن، جزء بسیار شریف دیگری نیز هست (روح) که تا آن نباشد،
انسان، انسان نمی‌شود و چه‌بسا «
فتبارک الله احسن الخالقین»
نیز اشاره به این
خلقت تمام و
کمال داشته باشد. دمیده شدن روح در انسان، نقطه عطف بسیار قابل توجهی است که به یک باره وضعیت
رشد را تغییر می‌دهد.
تا به حال آن‌چه مطرح بود،
رشد فیزیکی موجود درون رحمی بود. سلولی رشد کرده و به تکه‌گوشتی تبدیل شده و بالاخره شکل انسانی به خود گرفته است؛ اما آن‌چه در این‌جا این موجود را «انسان» می‌کند، همین انشا و ایجاد خلقت جدید و
دمیده شدن روح است که با سایر موارد تفاوت اساسی دارد و با این مرحله است که خدای بزرگ خود را تحسین می‌کند.
با الحاق روح به بدن، آثار آن نیز کم‌کم ظاهر می‌شود و
جنین حرکات آهسته‌ای در لب‌ها و پلک‌ها از خود نشان می‌دهد و می‌تواند حالت چنگ زدن به دست‌هایش دهد یا این‌که آن‌ها را ببندد.
مدت چهار ماه که جنین بدون روح رشدونمو می‌کند، تعلقی به روح مادر ندارد و فقط رشد فیزیکی دارد و سلولی رشد کرده و به تکه‌گوشتی تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، جنین در این مدت تنها
حیات نباتی دارد و از نشانه‌های
حیات حیوانی (حس و حرکت) و
حیات انسانی (قوه ادراکات) خبری نیست؛ و در اثر تکامل
نطفه در رحم مادر، به مرحله‌ای می‌رسد که نشانه‌های «حیات حیوانی» و «حیات انسانی» در آن زنده می‌شود و این همان مرحله «دمیده شدن روح» است.
۱. بیوگرافی پیش از تولد، محمود بهزاد.
۲. تکامل جنینی انسان، دکتر علی‌رضا فاضل.
۳. روان‌شناسی رشد (۱)، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
۴. روان‌شناسی رشد (۱)، دکتر سوسن سیف و همکاران.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مراحل رشد جنین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۹.
