مخالفت معاویه با امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی (علیهالسلام)، مخالفت، معاویه، اسلام،
انتقام، عدالت.
پرسش: علت مخالفت معاویه با حضرت علی (علیهالسلام) چه بود؟
پاسخ: مخالفت معاویه با
حضرت علی (علیهالسلام) مخالفت و برخورد دو
فرهنگ و دو طرز
فکر است و علت آن را باید در ویژگیهای طرفین جستوجو کرد. امام علی دارای صفات و ویژگیهایی (همچون
علم، سابقه
ایمان،
شجاعت،
سخاوت،
ایثار،
عدالت و...) بودند که در اثر این صفات و ویژگیهای ارزشمند،
خداوند متعال محبت آن حضرت را در قلبهای مردم قرار داده و این موجب
حسادت و دشمنی افراد بیایمان با آن حضرت شده بود.
مخالفت معاویه با
حضرت علی (علیهالسلام) مخالفت یک فرد با فرد دیگر نیست؛ بلکه مخالفت و برخورد دو فرهنگ و دو طرز فکر است. علت مخالفتها و دشمنیها و
کینه به آن حضرت را باید در صفات و ویژگیهای آن حضرت و معیارهای ایشان در برخورد و تعامل با افراد و همچنین ویژگیها و صفات معاویه جستوجو کرد.
امام علی (علیهالسلام) دارای صفات و ویژگیهای باارزشی بودند که موجب شادمانی دوستان، و حسادت و
عداوت دشمنان و بدخواهان آن حضرت میشد. برخی از این صفات و ویژگیها، عبارتاند از:
بعد از
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) علی (علیهالسلام) آگاهترین و عالمترین به احکام و دستورات
اسلام و دقایق و رموز
جهان و نظام
خلقت بودند، تا جایی که دوست و دشمن در مشکلات و بن بستهای خود به آن حضرت مراجعه میکردند.
امام علی (علیهالسلام) اولین مردی بود که به پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم)
ایمان آورد و پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) او را به عنوان وصی و جانشین خود منصوب و به مردم معرفی کردند.
شجاعت و جانبازی حضرت در میدان نبرد، به حدی بود که در جنگها، سختترین و خطرناکترین شرایط نبرد به آن حضرت واگذار میکردند و آن حضرت با
فداکاری دشمن را شکست میداد.
در
اموال شخصی خود بسیار بخشنده بودند، تا جایی که با آن همه کار و تلاش و حفر جاهها و قناتها و ایجاد نخلستانها، هیچیک را برای خود نگه نداشتند و همه را در راه
خدا وقف کردند.
امام علی (علیهالسلام) علاوه بر
بخشش مال در موارد زیادی ما یحتاجی را که خود و خانوادهشان به آن نیاز مبرم داشتند، به افرا بیبضاعت
ایثار میکردند که یک نمونه آن را
قرآن بیان کرده و مورد تمجید قرار داده است.
عدل و
انصاف امام علی (علیهالسلام)، بارزترین صفتی است که او را سرمشق همه زمامداران عدالتخواه گردانیده است.
ایشان در این باره میفرماید: نَهْجُ الْبَلَاغَةِ، قَالَ (علیهالسلام) «وَ اللَّهِ لَوْ اُعْطِیتُ الْاَقَالِیمَ السَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ اَفْلَاکِهَا عَلَی اَنْ اَعْصِیَ اللَّهَ فِی نَمْلَةٍ اَسْلُبُهَا جُلْبَ شَعِیرَةٍ مَا فَعَلْتُهُ»؛ «
قسم به
خدا! اگر آسمانهای هفتگانه را با افلاک آنها به من بدهند تا پوست جویی را از دهان مورچهای به زور بگیرم، هرگز این کار را نخواهم کرد».
بندگی خدا و مخالفت با هوای نفس، از دیگر صفت بارز امام علی (علیهالسلام) است. حضرت هیچگاه از روی هواهای نفسانی قدمی برنداشت و به خاطر خدا همه امیال و هواهای خود را سرکوب میکرد و تنها در پی
عبودیت خالصانه و
عمل برای خدا بود. نبرد با
عمرو بن عبدود نمونهای از این
اخلاص است.
در اثر این صفات و ویژگیهای ارزشمند و به موجب
آیه شریفه «اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا»؛ «مسلّماً کسانی که
ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند،
خداوند رحمان محبتی برای آنان در دلها قرار میدهد»!
خداوند متعال
محبت حضرت را در قلبهای مردم قرار داده و ایشان عزیزترین فرد در پیش مردم بودند؛ و این موجب
حسادت و دشمنی افراد بیایمان با آن حضرت شده بود؛ زیرا افرادی که ادعای
ایمان و برتری داشتند، نمیتوانستند در این صفات به پای ایشان برسند؛ اما صفتی که بیش از همه موجب برانگیخته شدن دشمنیها ـ مخصوصاً دشمنی
معاویه ـ شده بود، شدت
عدالت حضرت علی (علیهالسلام) بود.
امام علی (علیهالسلام) پس از پذیرش
خلافت در نخستین سخنرانی خود در
مسجد مدینه با شفافیت تمام مواضع و برنامه خود را اعلام کرده و از جمله قاطعانه درباره خط اصلی
حکومت خود، یعنی عدالتگستری و ستمستیزی و شایستهسالاری سخن گفت و اعلام کرد که وضعیت موجود را زیرو رو خواهد کرد و عقبافتادگان شایسته را پیش خواهد انداخت و پیشافتادگان بیلیاقت را عقب خواهد زد.
و
اموال به یغما رفته را حتی اگر در کابین
زنان باشد و بهای کنیزان شده باشد، باز خواهد گرداند؛ چراکه «فان فی العدل سعة و من ضاق علیه العدل فالجور علیه اضیق»؛ «در عدالت گشایشی است و کسی که عدالت بر او تنگی کند، ستم بر او تنگتر خواهد آمد».
از طرف دیگر معاویه شخصی ریاستطلب بود که برای رسیدن به
قدرت از هیچ کاری ابا نداشت؛ چنانکه در
تاریخ آمده است که معاویه بعد از
صلح با
امام حسن (علیهالسلام)، روزی در
خطبه نماز عید، پرده از روی مقاصد و اهداف خود برداشت و گفت: «قال یعقوب بن سفیان: حدثنا ابوبکر بن ابیشیبة و سعید بن منصور قالا: ثنا ابومعاویة ثنا الاعمش عن عمرو بن مرة عن سعید بن سوید. قال: صلی بنا معاویة بالنخیلة ـ یعنی خارج الکوفة ـ الجمعة فی الضحی ثم خطبنا فقال: ما قاتلتکم لتصوموا و لا لتصلوا و لا لتحجوا و لا لتزکوا، قد عرفت انکم تفعلون ذلک، و لکن انما قاتلتکم لاتامر علیکم، فقد اعطانی الله ذلک و انتم کارهون»؛ «من به خاطر
روزه گرفتن یا خواندن
نماز یا
حج به جا آوردن یا پرداخت
زکات با شما نجنگیدم!؛ چراکه میدانستم شما این کارها را انجام میدهید؛ بلکه با شما جنگیدم تا بر شما امیر شوم،
خداوند امارت شما را به من اعطا کرده بود و شما نمیخواستید».
بنابراین بسیار واضح است طرز تفکری که همه همت و تلاش او ریاست و
سلطنت و
حکومت بر مردم است، حکومت ارزشی امام علی را برنمیتابد. علاوه بر اینکه کشته شدن اجداد و اقربای
مشرک معاویه در جنگهای صدر
اسلام،
آتش انتقامجویی او از اسلام و
پیامبر اسلام را در وجود آنان شعلهور کرده بود و این نیز انگیزه مهم دیگری برای مخالفت با امام علی به عنوان سمبل اسلام و نزدیکترین فرد به
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) بود؛ چنانکه فرزندش یزید بعد از به
شهادت رساندن
امام حسین (علیهالسلام) در مقابل سر بریده او، پرده از تشفی عقدههای خود برداشته و علناً این
شعر را میخواند: «لیت اشیاخی ببدر شهدوا جزع الخزرج من وقع الاسل»؛ «ای کاش پدران من که در
جنگ بدر کشته شدند، بودند و این
ذلت و خواری و جزع و فزع
قبیله خزرج را میدیدند...».
این شعری است که ابن زبعری در
جنگ احد بعد از شکست
مسلمانان و به شهادت رسیدن یاران پیامبر گفته بود، <
و اکنون یزید این شعر را پس از به شهادت رساندن امام حسین میخواند و این دو واقعه را شبیهسازی میکرد و آرزو میکرد اجداد
مشرک او بودند و میدیدند که چگونه
یزید انتقام خون آنان را از خاندان پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) گرفته است.
بنابراین انگیزه اصلی مخالفت معاویه و دودمانش با
حکومت امام علی (علیهالسلام) و فرزندانش، مخالفت با اصل اسلام و بنایی بود که رسول گرامی اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) آن را بنیان نهاده بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مخالفت معاویه با امام علی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۲۰.