مجتهد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام حسن عسکری علیه‌السلام،
تقلید، مجتهد،
فقیه، امام صادق علیه‌السلام.
پرسش: از دیدگاه
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ
مجتهد جامع شرایط باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد و مردم باید از چه کسی تقلید نمایند؟
پاسخ:
امام حسن عسکری از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل می‌کند: بین عوام ما و علمای ما و عوام
یهود و علمای یهود، از جهتی شباهت و از جهتی فرق است؛ اما شباهت آنها، همانا
خداوند عوام ما را به‌خاطر تقلید از علمایشان مذمت فرموده است؛ همان‌طور که عوام آنها را مذمت فرموده است... پس اگر کسی از
فقها، بازدارندۀ نفسش و حافظ بر دینش و مخالف هوا و هوسش و مطیع امر مولایش بود، پس اگر عوام بخواهند، می‌توانند تقلیدش کنند.
در اینجا نکاتی دربارۀ
حدیث مزبور بیان می‌شود:
نقل حدیث یک امام معصوم از امام معصوم دیگر ـ هر چند فاصله زمانی میانشان باشد ـ اشکالی ندارد؛ زیرا سلسله سند این‌گونه از روایات تماماً امامان معصوم هستند.
توضیح اینکه ائمۀ اطهار ـ علیهم‌السلام ـ احادیث خود را با ذکر سلسلۀ سند از پدران خود نقل می‌نمودند و در برخی از مواقع سخنان خویش را به
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ منتهی می‌کردند تا به‌عنوان یک اصل کلی تصریح کنند که همۀ
احادیث ما، از طریق پدرانمان از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده است، با آنکه پیروانشان معتقد به
عصمت آنان بودند و مراتب ورع و
تقوا و
علم آنها، به‌عنوان سلسلۀ راویان این احادیث نیز بر کسی پوشیده نبود. هدف آنان از این کار، آن بود که پیروان مذاهب فقهی دیگر نیز بتوانند به این احادیث به‌عنوان احادیث نقل شده از پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ استناد کنند.
بنابراین ایرادی ندارد که امام حسن عسکری ـ علیه‌السلام ـ حدیث مورد پرسش را از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل نماید و این، مطلبی است که در حدیث‌شناسی اثبات شده و یک امر روشن در میان حدیث‌شناسان
شیعه است.
این حدیث از امام حسن عسکری ـ علیه‌السلام ـ در
تفسیر آیات کریمه ۷۸ و ۷۹
سوره بقره نقل شده است
و در مقام نکوهش و توبیخ گروهی از مردم عادی یهود است که از
علما و پیشوایان
دین خود کورکورانه پیروی و تقلید می‌کردند و
اندیشه ای کودکانه داشتند. آنان از
کتاب آسمانی خود چیزی جز یک دسته خیالات و آرزوها نمی‌دانستند و از حقایق، چیزی نیاموخته بودند.
در قسمتی از این حدیث،
امام عسکری ـ علیه‌السلام ـ به نقل از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ جملاتی که در پرسش آمده را بیان می‌فرماید که به‌طور کلی ـ با توجه به موضوع آیۀ شریفه ـ دربارۀ تقلید و پیروی از علمایی است که شرایط و صلاحیت آن را ندارند؛ همان‌طور که امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در ادامه، خصلت‌های این دانشمندان حیله‌گر را برمی‌شمرد؛ اما از آن طرف، ویژگی‌های علمایی را که شرایط و صلاحیت تقلید و پیروی را هم دارند، بیان فرموده است.
براساس این
روایت، اگر مردم در فقهای خود رفتار برخلاف آموزه‌های دینی، اختلاف بر سر دنیا، طرف‌داری از طرف‌داران خود هرچند ناصالح باشند، کوبیدن مخالفان خود هرچند مستحق
احسان و نیکی باشند، صریحاً ببینند و حس نمایند و باز هم چشم خود را ببندند و از آنها
تقلید و پیروی کنند، عیناً مانند همان مردم عادی
یهود بوده و مورد نکوهش هستند، و این نوع از تقلید ممنوع است.
اما اگر فقیهی، مراقب نفسش، حافظ دین خود باشد و با هواهای نفسانی خود مخالفت کند و از دستورات الاهی پیروی نماید، بر مردم عادی و کسانی که آگاهی به
احکام شرعی ندارند،
واجب است از چنین فقیهی تقلید کنند.
پایگاه اسلام کوئست.
