قیل و فیها تأمل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قیل، فیها تأمل، الاظهر، فتوا، اشکال.
پرسش: منظور از کاربرد اصطلاحات «قیل»، «فیها تأمل» و «الاظهر» در
منابع اسلامی چیست؟ (در کتاب منهاج الصالحین
آیت‌الله خویی، جلد ۲ دربارۀ
حکم ثروب (تخم یک نوع ماهی که دارای پوست خشنی است) و حلبلاب (تخم یک نوع ماهی که در عرف مردم
عراق به حلبلاب معروف است و دارای پوست نرم است) می‌گویند (قیل): تخم هر حیوانی تابع آن حیوان است، اگر استفاده از
گوشت حیوان جایز باشد، استفاده از تخمش نیز جایز است، اگر در ماهی، موضوع مشتبه شد، گفته شده که آن ماهی که دارای پوست خشن است و در
عرف ما به آن «ثروب» می‌گویند خورده می‌شود؛ ولی آن ماهی که دارای پوست نرمی است و در عرف ما به آن «حلبلاب» گفته می‌شود، خورده نمی‌شود و فیها تأمل؛ بلکه به نظر ما اظهر حرمت است در مورد هر چیزی که حکمش مشتبه شده باشد. لطفاً دربارۀ عبارت‌های «قیل»، «فیها تأمل»، «الاظهر» توضیح دهید و بفرمایید آیا حکم در این موضوع، استحبابی است یا وجوبی؟).
پاسخ: سه اصطلاح «قیل»، «فیها تأمل» و «الاظهر» از اصطلاحاتی هستند که در مباحث استدلالی
فقه،
تفسیر،
حدیث و غیره کاربرد دارند که در ذیل جایگاه استفاده از این کلمات بیان می‌شود.
قیل: این
اصطلاح، برای نقل دیدگاه‌هایی استفاده می‌شود که شخص نویسنده، معتقد به آن نیست و تنها از باب نقل
اقوال بیان می‌کند.
فیها تأمل: پس از نقل دیدگاه و یا دلیلی می‌آید که نویسنده به آن اشکال دارد و با آوردن این عبارت به خواننده می‌فهماند که باید در پذیرش فلان دیدگاه و یا دلیل تأمل و
تفکر بیش‌تری نمود؛ زیرا به جهت برخی دلایل دیگر دارای اشکال است. معمولاً بعد از ذکر این اصطلاح، محتوای اشکال بیان نمی‌شود و به همین مقدار بسنده می‌کنند تا جایی برای تأمل و تفکر دیگران باشد؛ اما در منابع فقهی فتوایی (بدون بیان
استدلال) این عبارت بیانگر حکم
احتیاط وجوبی است.
الاظهر: این واژه در جایی از مباحث به کار می‌رود که دو یا چند دیدگاه مختلف مطرح می‌شود که هر کدام دارای امتیازات هستند و دلایل ویژۀ خود را دارند. با این حال نویسنده با ذکر این واژه نسبت به یکی از دیدگاه‌ها، می‌فهماند که فلان دیدگاه و یا دلیل در پیش او ظاهرتر و برتر از دیگر نظریات است و در اصل به کارگیری این
لفظ، بیانگر فتوای اوست.
آیت الله خویی (رحمة‌الله‌علیه)، در متن مزبور به وسیلۀ عبارت «اظهر»
فتوا به این داده که باید از
مصداق مشکوک پرهیز کرد و استفاده از تخم ماهی مزبور
حرام است؛ در نتیجه اظهر در این‌جا بیانگر حکم استحبابی نیست. همان‌طور که می‌بینیم ایشان قول مخالف را با «قیل» مطرح کرده و با اصطلاح «فیها تأمل» نشان داده که این دیدگاه (قیل) دارای اشکال بوده و مورد پذیرش وِی نیست.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «قیل و فیها تأمل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۷.
