قلمرو نیازها و فرآیند تربیت فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پدر و مادر، قلمرو نیازها، فرآیند تربیت، کودکان، جوانان.
پرسش: رسیدگی به بچه‌ها و جوانان در چه قلمروهایی امکان‌پذیر است؟ و والدین در فرآیند تربیت فرزندانشان چه باید بکنند؟
پاسخ:
در مورد بچه‌ها و
جوانان، اساساً در دو قلمرو کلی می‌توان رسیدگی کرد:
والدین در پایه‌ریزی «
شخصیت» فرزندانشان که همة ابعاد وجودی آن‌ها را شامل می‌شود، می‌توانند نقش مفید و مؤثر ایفا نمایند.
پس ابتدا باید نیازها و توانایی‌های فرزندان را بشناسند؛ سپس در پاسخ‌گویی به نیازها و شکوفایی توانمندی‌های آن‌ها گام بردارند.
کودک انسان، استعداد
رشد و شکفتن در ابعاد مختلف، معنوی اخلاقی و شناختی را دارد. والدین می‌توانند زمینه مناسب برای رشد شناختی، اخلاقی، عاطفی و جسمانی فرزندان را در دوره‌های مختلف کودکی، نوجوانی و جوانی آن‌ها فراهم سازند. نکته‌ای که
والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که سعی کنند نحوه
تربیت و رسیدگی آنان به فرزندان متناسب با شرایط سنی و خصوصیات فردی فرزندان آن‌ها باشد.
عمده‌ترین محورهایی که والدین می‌توانند در فرآیند
تربیت فرزندان مورد توجه قرار دهند، عبارتند از:
فراهم کردن محیط
زندگی آرام، عاطفی و کریمانه.
کودکان به مهر و
محبت و محیط امن، نیاز دارند.
اگر کودکی در دوران
طفولیت و قبل از دبستان و همچنین دوران ابتدایی و دبستان در خانواده پاک و پر مهر و محبت و سرشار از
عشق و
ایمان به
خدا پرورش یافته باشد، قدرت
تفکر و
اندیشه وی در جهت
شناخت پدیده‌های طبیعی
عالم و در ارتباط با مبدأ
آفرینش، به صورت خلاق پرورش می‌یابد؛ درحالی‌که اگر در این دوران پربار و حساس تربیتی، از چنین موقعیت‌هایی محروم باشد، جبران آن در سنین بالاتر مشکل و در بعضی از مواقع غیر ممکن است.
فراهم آوردن زمینه سوادآموزی،
تعلیم و تربیت و فراگیری آداب اجتماعی.
دوران
خردسالی دورانی است که اگر کودک در زمینه‌های مربوط به سوادآموزی، پرورش عواطف و
احساسات، برقراری ارتباط و سازگاری‌های اجتماعی و... تحت مراقبت و تعلیم و تربیت صحیح اسلامی قرار نگیرد، سرانجام به یک
انسان بی‌سواد، خودخواه و بی‌عاطفه و عاری از مهر و محبت در مقابل والدین و سایر افراد
خانواده و اجتماع، تبدیل خواهد شد.
از وصیت‌های
امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) به فرزندش
امام حسن (علیه‌السّلام) است که می‌فرماید: «دل کودک همچون زمینی خالی است که هر بذری در آن پاشیده شود، می‌پذیرد؛ پس من پیش از آن‌که قلبت سخت شود و فکرت به امور دیگری مشغول شود، به ادب و
تربیت تو مبادرت ورزیدم».
در مورد تحصیل علم و فراهم‌سازی زمینه
سوادآموزی برای فرزندان نیز تأکید فراوان شده است. والدین سعی کنند زمینه مناسب برای سوادآموزی و فرآیند اجتماعی شدن فرزندانشان را فراهم سازند. امروزه
علم و دانش و آشنایی با اصول روابط اجتماعی، شرط لازم برای زندگی کردن است. بدون این دو مهارت نمی‌توان به کار و
شغل مناسبی دست یافت و همچنین نمی‌توان از امکانات و
تکنولوژی روز، بهره‌مند شد.
سومین حیطه‌ای که والدین می‌توانند در مورد کودکان، نوجوانان و جوانان رسیدگی لازم را نمایند این است که زمینه
ورزش و بازی‌های فکری به منظور ورزیدگی و
رشد استعدادها و نیز تفریحات سالم فردی و گروهی برای حفظ شادابی و نشاط فرزندان را فراهم سازند.
بسیاری از والدین از اهمیت و تأثیر بازی‌ها و سرگرمی در
کودکان و
نوجوانان غافل‌اند و از فراهم کردن امکانات لازم برای آن‌ها خودداری می‌کنند و حتی آن را کاری عبث و بیهوده می‌پندارند. عده‌ای نیز از بازی برای آسوده کردن خود و در امان ماندن از مزاحمت‌ها و سروصداهای کودکان و نوجوانان جلوگیری می‌کنند. والدین باید به اهمیت آن توجه داشته باشند و از سوی دیگر نیز مراقب باشند تا با کنترل و
هدایت آن‌ها آن هم به صورت غیر مستقیم و حساب شده باشد.
تربیت دینی با آموزش و تمرین
عبادات و فراگیری
احکام اسلامی.
والدین وظیفه دارند که فضای مذهبی مناسب برای فرزندانشان فراهم کرده
و الگوهای موفق مذهبی را در طول
تاریخ، متناسب با شرایط سنی آنان معرفی کنند.
رعایت ضوابط اخلاقی و دینی در برخورد با فرزندان، ترغیب آنان به
مطالعه کتب سودمند و سازنده مذهبی، فراهم آوردن زمینه حضور آنان در
مساجد، مراسم
نمازهای جمعه و استفاده از برنامه‌های سازنده و روح‌بخش عبادی، آشنا کردن فرزندان با مسائل سیاسی و اجتماعی ـ و به ویژه تجلی
دین و دین‌باوری در صحنه‌های جاویدان هشت سال
دفاع مقدس ـ همه و همه در تقویت
دین‌باوری نسل جوان مؤثر هستند. والدین، مسئولان تربیتی، نهاد
آموزش و پرورش و
صدا و سیما هرکدام به سهم خود می‌توانند در این قلمرو به نسل در حال شکفتن یاری رسانند.
همچنین والدین می‌توانند در حیطه نیازهای مادی و جسمانی
فرزندان مانند آموزش مسائل
بهداشت، رسیدگی به
تغذیه فرزندان، انتخاب
شغل و حرفه مناسب و فراهم کردن زمینه
ازدواج آنان، نقش مؤثر و مفید ایفا کنند.
دکتر دان‌دنیک‌میر، والدین موثر، فرزند مسئول، ترجمة مجید رئیس‌دانا، رشد، ۱۳۷۰.
لورا استافورـ چری به یر، تعامل والدین و کودکان، رشد، ۱۳۷۷، فصل ۶ـ۱.
دکتر محمدرضا شرفی، مشکلات تربیتی را چگونه حل کنیم؟ تزکیه، ۱۳۷۷.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وظیفه مادر در تربیت فرزند»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۱۳.
